पाय सुन्न होणे (Numbness of the legs) ही समस्या सतत बसल्यामुळे होते. जेव्हा पाय सुन्न होतो, तेव्हा असे वाटते की कोणीतरी पायात पिन किंवा सुई टोचत आहे. काही वेळा लोकांना पायात सुन्नतेसह वेदना (Pain with numbness in the legs) होऊ शकतात. पाय सुन्न होण्याची अनेक कारणे असू शकतात, परंतु सर्वात सामान्य कारण म्हणजे एकाच स्थितीत बसल्यामुळे रक्तप्रवाहाचे काम किंवा मज्जातंतूंवर जास्त दबाव येतो. जर एखाद्याचे पाय दीर्घकाळ सुन्न राहिले तर ते गंभीर आजारांचे लक्षण असू शकते. पाय सुन्न झाल्यावर गुडघ्याच्या खाली किंवा पायाच्या वेगवेगळ्या भागात वेदना जाणवतात. भविष्यात कोणताही गंभीर आजार (Serious illness) होण्याचा धोका यामुळे असु शकतो. त्यामुळे, पाय सुन्न होणे, मुंग्या येणे किंवा काही वेळासाठी पायातील संवेदना कमी होणे या समस्यांकडे वेळीच लक्ष देणे गरजेचे आहे.
दीर्घकाळापर्यंत पाय सुन्न होणे किंवा मुंग्या येणे हे मल्टिपल स्क्लेरोसिस (एमएस), मधुमेह, धमनी रोग किंवा फायब्रोमायल्जिया सारख्या मध्यवर्ती मज्जासंस्थेवर परिणाम करणाऱ्या परिस्थितीमुळे देखील असू शकते. मात्र यासाठी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. याशिवाय, पाय सुन्न होण्याची काही सामान्य कारणे देखील आहेत, जी माहित असणे आवश्यक आहे.
जर कोणी चुकीच्या आसनात बराच वेळ बसला तर त्याचे खालचे शरीर सुन्न होऊ शकते. या सुन्नपणामुळे अनेकांना झोपही येत नाही, ज्याला वैद्यकीय भाषेत पॅरेस्थेशिया म्हणतात. काही सामान्य सवयी ज्यामुळे पाय सुन्न होतात:
– बराच वेळ पाय दुमडून बसणे
– बराच वेळ बसणे
– एका पायावर बसणे
– घट्ट शूज, पॅंट, मोजे घालणे
– पायाला झालेली इजा
मधुमेह असलेल्या लोकांमध्ये मज्जातंतूंचे एक प्रकारचे नुकसान होते, ज्याला डायबेटिक न्यूरोपॅथी म्हणतात. डायबेटिक न्यूरोपॅथीमुळे पाय सुन्न होणे, मुंग्या येणे आणि वेदना होऊ शकतात.
पाठीच्या खालच्या भागातील समस्या जसे की पाठीचा कणा फ्रॅक्चरमुळे नसा अरुंद होणे यामुळे देखील पाय सुन्न होऊ शकतात. दुसरीकडे, सायटिकामध्ये सायटॅटिक नर्व्ह असते, जी नितंबापासून पायाच्या मागच्या भागातून टाचेपर्यंत जाते, तिच्या दुखण्यामुळेही पाय सुन्न होतात.
टार्सल टनल सिंड्रोम तेव्हा होतो जेव्हा पायाच्या मागच्या भागापासून घोट्याच्या आतील बाजूस जाणारी मज्जातंतू अरुंद होते. टार्सल बोगदा हा घोट्याच्या आतील बाजूस एक अरुंद भाग आहे आणि त्यामुळे घोट्यात, टाचांना आणि पायांमध्ये बधीरपणा, जळजळ, मुंग्या येणे अशी भावना निर्माण होते.
परिधीय धमनी रोग (PAD) हा पाय, हात आणि पोटातील रक्तवाहिन्या अरुंद झाल्यामुळे होतो. त्यामुळे रक्ताचे प्रमाण कमी होते आणि रक्तप्रवाहही कमी होऊन पाय सुन्न होतात.
स्ट्रोक आणि मिनी स्ट्रोकमुळे मेंदूचे नुकसान होऊ शकते. स्ट्रोक किंवा मिनी स्ट्रोकमुळे काहीवेळा शरीराच्या काही भागांमध्ये तात्पुरती किंवा दीर्घकाळ सुन्नता येऊ शकते.
अल्कोहोलमध्ये असलेल्या टॉक्सिनमुळे पायांच्या मज्जातंतूंना नुकसान होऊ शकते. जास्त काळ मद्यपान केल्याने मज्जातंतूंचे नुकसान होऊ शकते, ज्यामुळे पाय सुन्न होतात.
काही काळ पाय बधीर होत असतील तर त्यावर काही घरगुती उपायही करता येतात. उदाहरणार्थ, विश्रांती घेणे, बर्फ लावणे, पायाला शेक देणे, व्यायाम करणे, मीठाच्या पाण्यात पाय टाकणे, पायांना मालिश करणे इत्यादी..मात्र, पाय पुन्हा-पुन्हा बधीर होत असल्यास आणि वेदना बराच काळ टिकत असल्यास डॉक्टरांशी संपर्क साधावा. कोणत्याही आजाराची लक्षणे दिसल्यास वेळीच उपचार करता येतात याबाबत आजतक ने सविस्तर वृत्त प्रसिद्ध केले आहे.