Independence Day 2022 : स्वातंत्र्य दिन आणि प्रजासत्ताक दिन यांच्यात काय आहे फरक? जाणून घ्या, दोघांचा इतिहास आणि महत्त्व!

स्वातंत्र्य दिन आणि प्रजासत्ताक दिन यांच्यात काय आहे फरक?

Image Credit source: Google

Independence Day-2022 : यावर्षी भारत आपला 76 वा स्वातंत्र्य दिन साजरा करत आहे. देशाला स्वातंत्र्य मिळून 75 वर्षे पूर्ण झाली आहेत. यानिमित्ताने ‘आझादी का अमृत महोत्सव’ (Azadi Ka Amrit Mahotsav) या संकल्पनेवर देशभर आनंदोत्सव साजरा केला जात आहे. 15 ऑगस्ट 1949 रोजी देश ब्रिटिश सरकारच्या गुलामगिरीतून मुक्त झाला. स्वातंत्र्य मिळाल्यापासून हा दिवस स्वातंत्र्य दिन म्हणून साजरा केला जातो. भारताचा राष्ट्रध्वज (National Flag) लाल किल्ल्यावर विधानसभेपासून ते देशातील सरकारी कार्यालयापर्यंत फडकावला जातो. परेड आयोजित केली जाते. स्वातंत्र्यदिन हा राष्ट्रीय सण (National Festival) म्हणून घोषित करण्यात आला. देशात जरी इतर सण देखील राष्ट्रीय सण म्हणून साजरे होत असले तरी त्यात स्वातंत्र्य दिन आणि प्रजासत्ताक दिन प्रमुख आहेत. 26 जानेवारी हा प्रजासत्ताक दिन म्हणून साजरा होतो. हा देखील देशाचा राष्ट्रीय सण आहे.

स्वातंत्र्य दिन आणि प्रजासत्ताक दिनाचा इतिहास

तारखांनुसार दोघांचा इतिहास समजून घेत फरक सांगता येईल. 15 ऑगस्ट 1947 रोजी भारत ब्रिटिशांच्या गुलामगिरीतून स्वतंत्र झाला. त्यामुळे हा दिवस दरवर्षी भारताचा स्वातंत्र्यदिन म्हणून साजरा केला जातो. त्याच वेळी, देशाच्या स्वातंत्र्याच्या तिसऱ्या वर्षी, म्हणजे 26 जानेवारी 1950 रोजी, भारतात संविधान लागू झाले. म्हणूनच या दिवशी प्रजासत्ताक दिन साजरा केला जातो. राज्यघटना लागू झाल्यानंतर भारत एक सार्वभौम राष्ट्र झाला. याचा परिणाम असा झाला की, भारत हा एक प्रजासत्ताक देश बनला. जो, आता कोणत्याही परकीय देशाचे निर्णय आणि आदेश पाळण्यास बांधील नव्हता. तसेच अन्य कोणताही देश भारताच्या अंतर्गत बाबींमध्ये हस्तक्षेप करू शकत नाही.

तिरंगा फडकविण्याच्या पद्धतीत हे आहे अंतर

15 ऑगस्ट आणि 26 जानेवारी हे दोन्ही राष्ट्रीय सण असले तरी, ते साजरे करण्याच्या पद्धती वेगळ्या आहेत. 15 ऑगस्ट आणि 26 जानेवारी रोजी देशभरात ध्वजारोहण होते. स्वातंत्र्य दिनानिमित्त ध्वज खालून दोरीने ओढून फडकावला जातो. याला ध्वजारोहण म्हणतात. पण 26 जानेवारीला प्रजासत्ताक दिनानिमित्त वरती तिरंगा बांधला जातो. ते पूर्णपणे उघडे फडकवले जाते. याला ध्वजारोहण म्हणतात. घटनेत याचा उल्लेख करून या प्रक्रियेला ध्वज फडकावणे असे म्हणतात.

स्वातंत्र्यदिनी पंतप्रधानांचे भाषण

15 ऑगस्ट रोजी स्वातंत्र्य दिनानिमित्त देशाचे पंतप्रधान ध्वजारोहण करतात. तोपर्यंत देशाची राज्यघटना अंमलात आली नव्हती. अशा परिस्थितीत देशाचे नेतृत्व पंतप्रधानांच्या हातात होते. त्यामुळे तेव्हापासून पंतप्रधानांनी ध्वजारोहण करण्याची परंपरा आहे. 26 जानेवारी रोजी भारतीय राज्यघटना लागू झाली. राज्यघटनेनुसार देशाचा घटनात्मक प्रमुख राष्ट्रपती असतो. त्यामुळे 26 जानेवारीला राष्ट्रपती तिरंगा फडकवतात. या दिवशी राष्ट्रपती देशाला संदेश देतात.

लाल किल्ल्यावरून ध्वजारोहण होणार

15 ऑगस्टला ध्वज फडकवणे आणि 26 जानेवारीला तिरंगा फडकवणे यातही फरक आहे. स्वातंत्र्य दिनानिमित्त पंतप्रधान लाल किल्ल्यावरून ध्वजारोहण करतात. ज्यामध्ये खालून दोरी ओढून तिरंगा फडकावला जातो. तर 26 जानेवारीला राष्ट्रपती लाल किल्ल्यावरून नव्हे तर दिल्लीतील राजपथावर तिरंगा ध्वज फडकवतात.