Makar Sankranti 2024 : भारताच्या वेगवेगळ्या भागात अशाप्रकारे साजरा केला जातो मकर संक्रांतीचा सण
मकर संक्रांत हा हिंदू धर्मात मोठा सण मानला जातो कारण त्याच्याशी निगडीत अनेक कथा आहेत. या दिवशी दान करणे, गंगा नदीत स्नान करणे आणि खिचडी खाण्याचे वेगळे महत्त्व आहे. या सणाचे वैशिष्ट्य म्हणजे हा सण भारतभर वेगवेगळ्या नावांनी ओळखला जातो. चला तर मग, मकर संक्रांतीला कोणत्या ठिकाणी काय साजरे केले जाते ते सांगू.
मुंबई : दरवर्षी मकर संक्रांती आपल्या देशातील अनेक राज्यांमध्ये साजरी केली जाते. मकर संक्रांतीचे (Makar Sankranti 2024) विविध रंग आणि रूप प्रत्येक राज्यात पाहायला मिळतात. या दिवशी अनेक राज्यांमध्ये अनोख्या प्रथा आणि कार्यक्रम पाहायला मिळतात. असे मानले जाते की मकर संक्रांती हा सूर्याच्या मकर राशीत संक्रमणाचा पहिला दिवस असतो. या सणापासून दिवस तिळ-तिळ मोठा होतो. मकर संक्रांती हा एकमेव भारतीय सण आहे जो सौर चक्रानुसार साजरा केला जातो, तर बहुतेक सण हिंदू कॅलेंडरच्या चंद्र चक्रांचे पालन करतात. म्हणून, ते जवळजवळ नेहमीच दरवर्षी त्याच तारखेला येते कधी 14 जानेवारी तर कधी 15 जानेवारीला हा साजरा केला जातो.
मकर संक्रांत हा हिंदू धर्मात मोठा सण मानला जातो कारण त्याच्याशी निगडीत अनेक कथा आहेत. या दिवशी दान करणे, गंगा नदीत स्नान करणे आणि खिचडी खाण्याचे वेगळे महत्त्व आहे. या सणाचे वैशिष्ट्य म्हणजे हा सण भारतभर वेगवेगळ्या नावांनी ओळखला जातो. चला तर मग, मकर संक्रांतीला कोणत्या ठिकाणी काय साजरे केले जाते ते सांगू.
दक्षिण भारतात असा साजरा केला जातो हा सण
दक्षिण भारतात मकर संक्रांती मोठ्या उत्साहात साजरी केली जाते. तामिळनाडूमध्ये याला पोंगल म्हणतात, ज्यामध्ये चार दिवसांचे कार्यक्रम होतात. पहिला दिवस भोगी – पोंगल, दुसरा दिवस सूर्य – पोंगल, तिसरा दिवस मट्टू – पोंगल आणि चौथा दिवस कन्या – पोंगल म्हणून साजरा केला जातो. अशा प्रसंगी तांदळाचे पदार्थ, रांगोळी काढण्याची आणि श्रीकृष्णाची पूजा करण्याची प्रथा आहे.
केरळमध्ये याला मकर विलक्कू म्हणतात आणि जेव्हा मकर ज्योती सबरीमाला मंदिराजवळ आकाशात दिसते तेव्हा लोक तिळ भेट देतात. कर्नाटकात संक्रांती ‘इलू बिरोधू’ नावाच्या विधीद्वारे साजरी केली जाते, जिथे महिला किमान 10 कुटुंबांसोबत इलू बेला (ताजे कापलेला ऊस, तीळ, गूळ आणि नारळ वापरून बनवलेले प्रादेशिक पदार्थ) देवाणघेवाण करतात.
त्याचप्रमाणे आंध्र प्रदेशमध्ये संक्रांतीचा सण तीन दिवस साजरा केला जातो, ज्यामध्ये लोक जुन्या वस्तू फेकून देतात आणि नवीन वस्तू आणतात. शेतकरी त्यांच्या शेताची, गायी आणि बैलांची पूजा करतात आणि त्यांना विविध पदार्थ दिले जातात.
पंजाबमध्ये असतो विशेष उत्साह
पंजाबमध्ये मकर संक्रांती माघी म्हणून साजरी केली जाते. माघीच्या दिवशी पहाटे नदीत स्नान करण्याचे विशेष महत्त्व आहे. घरोघरी तिळाच्या तेलाने दिवे लावतात कारण ते समृद्धीचे प्रतिक आहे आणि सर्व पापे दूर करतात अशी धार्मिक श्रद्धा आहे. शीख इतिहासातील एका ऐतिहासिक घटनेची आठवण म्हणून माघी रोजी श्री मुक्तसर साहिब येथे एक मोठी जत्रा आयोजित केली जाते. भांगडा आणि गिड्डा सादर केला जातो, त्यानंतर सर्वजण एकत्र खिचडी, गूळ आणि खीर खातात. संक्रांतीच्या किंवा माघीच्या आदल्या रात्री लोहरी साजरी केली जाते. माघीच्या दुसऱ्या दिवसापासून शेतकऱ्यांचे आर्थिक वर्ष सुरू होते.
गुजरात, राजस्थान आणि मध्य प्रदेश
मकर संक्रांतीला गुजरातीमध्ये उत्तरायण म्हणतात. या दिवशी येथे मोठा उत्सव साजरा केला जातो जो 2 दिवस चालतो. उत्तरायण 14 जानेवारीला आणि वासी-उत्तरायण (बासी उत्तरायण) 15 जानेवारीला आहे. गुजरातमध्ये डिसेंबरपासून मकर संक्रांतीपर्यंत लोक उत्तरायणाचा आनंद लुटू लागतात. पतंग उत्सव येथे मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो आणि या दिवशी उंधीयू आणि चिक्की हे विशेष सणाचे पदार्थ आहेत.
या सणाचा एक भाग म्हणून पतंगबाजी पारंपारिकपणे साजरी केली जाते, जो राजस्थान आणि मध्य प्रदेशातही खूप लोकप्रिय आहे. राजस्थान आणि मध्य प्रदेशातील काही भागांमध्ये याला संक्रांती म्हणतात आणि सामान्यत: स्त्रिया एक विधी पाळतात ज्यामध्ये ते 13 विवाहित महिलांना कोणत्याही प्रकारची वस्तू (घर, मेकअप किंवा अन्न संबंधित) देतात.