स्टार्टअप्सना कंपन्यांना आता फंडिंगची चिंता; जाणून घ्या नवीन कंपन्यांची परिस्थिती कशी आहे
Zomato, Paytm, पॉलिसीबझार सारखे स्टार्टअप्स आजपर्यंत त्यांच्या इश्यू किमतीपेक्षाही कमीवर नफा देताना दिसत आहेत.
नवी दिल्ली : काही दिवसांपूर्वीची गोष्ट होती. सॉफ्टबँकचे (Softbank) सीईओ मासायोशी सोन यांनी सांगितले आहे होते की, त्यांचा फंड गेल्या वर्षीच्या तुलनेत या वर्षी केवळ एक चतुर्थांश रक्कम स्टार्टअपमध्ये गुंतवेल. याच्या मागचे कारण 2021-22 मध्ये सॉफ्टबँकचा $13 अब्ज डॉलरचा झालेला विक्रमी तोटा असल्याचे म्हटले जात आहे. पण, भारतीय स्टार्टअप्स कंपन्यांमध्ये या निर्णयामुळे सर्वाधिक अस्वस्थता आहेत. वास्तविक, सॉफ्टबँक ही भारतीय टेक स्टार्टअप्समधील सर्वात मोठी गुंतवणूकदार आहे. भारतात 14 अब्ज डॉलरहून अधिक गुंतवणूक आहे. सॉफ्टबँकेचा निर्णय हा भारतीय स्टार्टअप्स कंपन्यांवरील (Indian startups companies) मळभ असल्याचा मानले जात आहे. गेल्या वर्षीपर्यंत, वाढ, निधी, रोजगार आणि युनिकॉर्न बनण्यासाठी गळ घालणाऱ्या स्टार्टअप्सच्या बाजारपेठेची आजकाल दुरवस्था झालेल्याचे दिसत आहे. आता निधी आटत चालला आहे, वाढ आणि नफा दिसत नाही असे झाले आहे. गुंतवणूकदारांना (investors) मूल्यांकनावर विश्वास नाही आणि जे स्टार्टअप्स लिस्टेड झाले आहेत त्याचे बाजारात भाव कोसळण्याच्या मार्गावर आहेत. पण, असे का घडतं आहे?
देशात 14 हजारांहून अधिक स्टार्टअप
गेल्या काही वर्षांत, आश्वासक वातावरणाने भारताला जगातील तिसरी सर्वात मोठी स्टार्टअप इकोसिस्टम बनवले आहे आणि ही बाजारपेठ 12-15 टक्के दराने वाढत आहे. आर्थिक सर्वेक्षण 2021-22 नुसार, सध्या देशात 14,000 पेक्षा जास्त स्टार्टअप्स कंपन्या आहेत आणि स्टार्टअप्स युनिकॉर्न बनत आहेत.
मे महिन्याच्या सुरुवातीला निओबँकिंग प्लॅटफॉर्म ओपन म्हणून भारताला त्याचे 100 वे युनिकॉर्न मिळाले. पण, स्टार्टअप्सच्या मार्गातील अडचणींचा काळ गेल्या वर्षीपासून सुरू झाला. IPO आणणारे पहिले स्टार्टअप्स बाजारात येताच पसरले. या कंपन्यांचे मूल्यांकनाबाबतचे दावे निराधार ठरू लागले. Zomato, Paytm, पॉलिसीबझार सारखे स्टार्टअप्स आजपर्यंत त्यांच्या इश्यू किमतीपेक्षाही कमीवर नफा देताना दिसत आहेत.
वॅल्युअशनच्या चिंतेने निधी देणाऱ्यांनी आपले हात आखडले आहेत. भारतीय स्टार्टअप्सनी या वर्षी मार्च आणि एप्रिलमध्ये $5.8 बिलियन जमा केले आहेत. गेल्या वर्षीच्या याच कालावधीच्या तुलनेत ही रक्कम 15 टक्के कमी आहे. भारतातील टेक स्टार्टअप्सनी 2021 मध्ये नवीन फंड म्हणून $35 बिलियन जमा केले होते. या स्टार्टअप्समधील कॉर्पोरेट गव्हर्नन्सच्या मुद्द्यांनीही सर्वांना घाबरवले आहे.
युनिकॉर्नचा नफा माहीत नाही
भारतपे ची फसलेली योजना आपल्याला माहित आहेच. आता झोमॅटोसह अनेक नवीन धंदे हे रोखीवरच आधारित आहेत. मात्र त्यांच्या नफ्याचा थांग पत्ता नाही. तर 100 युनिकॉर्नपैकी फक्त 23 जनांनीच नफा नोंदवू शकले आहेत. त्याचा परिणाम म्हणजे नव्या कंपन्यांचा निधी अडगळीत पडला आहे. जेव्हा परिस्थिती बिघडली तेव्हा स्टार्टअप्सनी त्यांच्या लोकांना कमी करण्याचा सपाटा लावला होता. Cars24 ने आतापर्यंत 600 लोकांना कामावरून कमी केले आहे. तर एडटेक वेदांतूने मे महिन्यातच 2 राउंडमध्ये 624 लोकांना बाहेरचा रस्ता दाखवला आहे. तर ही यादीही मोठी आहे.
अनअकेडमी ग्रुपने देखील अलीकडेच 1,000 लोकांना कामावरून काढून टाकले आहे. ओलाने 2,100 कंत्राटी कामगारांना घरी पाठवले आहे. या वर्षी आतापर्यंत स्टार्टअप्सनी 5,700 हून अधिक लोकांना नोकरीवरून काढून टाकले आहे. धक्कादायक बाब म्हणजे अहवाल सांगत आहेत की, आणखी 5,000 हून अधिक लोकांना आपल्या नोकरीवरून काढले जाऊ शकते. त्यामुळे भारतीय स्टार्टअपसाठी येणारा काळ हा अधिक कठीण असल्याचेच दिसत आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी हे दशक टेकडे म्हणून मानले आहे. तर या वर्षाच्या अखेरीस देशात 60,000 स्टार्टअप्स होतील अशी आशा त्यांनी व्यक्त केली आहे. परंतु, हे स्वप्न तेव्हाच सत्यात उतरेल जेव्हा हे स्टार्टअप मूल्यमापनाच्या आघाडीवर स्वतःला मोठे सिद्ध करतील. तर झोमॅटोसह बहुतेक अनेक कंपन्या या सध्या रोख धंद्यावर अवलंबून आहेत. त्यातच त्यांना नफा होत आहे की तोटा याचाही काही अंदाज मिळत नाही. तर 100 पैकी फक्त 23 युनिकॉर्नीच नफा कमवल्याचे पहायला मिळत आहे.