देशातील सर्वात मोठ्या कन्स्ट्रक्शन कंपनीवर मोठा आरोप, लाचखोरीच्या प्रकरणात चेअरमनचा जबाब नोंदवणार
देशातील इंजिनिअरिंग कंपनी असलेल्या लार्सन अँड टुब्रो कॉग्निजेंट लाचखोरी प्रकरणात अडकली आहे. आता या कंपनीची इमेज अमेरिकन कोर्टाच्या हातात आहे. कॉग्निझेंट टेक्नॉलॉजिजकडून परमिटसाठी लाच घेतल्याचा लार्सन अँड टुब्रोवर आरोप आहे. काय आहे हे नेमंक प्रकरण?
अमेरिकेच्या अधिकाऱ्यांनी कॉग्निजेंट घोटाळ्याप्रकरणी एल अँड टीचे प्रमुख एस एन सुब्रमण्यन यांना हजर राहण्याचे आदेश दिले आहे. त्यांच्यासोबत इतर चार जणांनाही हजर राहण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत. कॉग्निजेंट घोटाळा प्रकरणात या सर्वांचे जबाब नोंदवले जाणार आहेत. कॉग्निजेंट टेक्नॉलॉजी सोल्युशन्सने 2013 ते 2015 दरम्यान भारतातील सर्वात मोठ्या बांधकाम कंपनीच्या माध्यमातून सरकारी अधिकाऱ्यांना लाच दिली की नाही? याचा तपास करण्यासाठी सुब्रमण्यन यांना जबाब देण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत. पुण्याच्या जवळ तयार होत असलेल्या एका कॅम्पससाठी पर्यावरण आणि इतर क्लिअरन्स हवे होते, त्यासाठी लाच देण्यात आल्याचं सांगितलं जात आहे. त्या संदर्भातच अमेरिकेच्या अधिकाऱ्यांना या कंपनीच्या प्रमुखांचा जबाब नोंदवायचा आहे.
एस एन सुब्रमण्यन एल अँड टी म्हणजे लार्सन अँड टुब्रोचे प्रमुख होते. यावेळी कॉग्निजेंट टेक्नॉलॉजीवर परमिट घेण्यासाठी लाच दिल्याचा आरोप आहे. त्याची चौकशी सुरू आहे. या कंपनीची स्पर्धा इन्फोसिस आणि टीसीएस आदी कंपन्यांसोबत आहे. मात्र क्लिअरन्स घेण्यासाठी सरकारी अधिकाऱ्यांना लाच दिल्याचा आरोप अमेरिकन कॉन्ट्रॅक्टर आणि भारतीय कंपनी एल अँड टीवरही आहे. त्याची चौकशी सुरू आहे.
सुब्रमण्यन हे एल अँड टीच्या कन्स्ट्रक्शन बिझनेसचे प्रमुख असताना कंपनीतील काही कर्मचाऱ्यांनी आरोप केला होता. या कर्मचाऱ्यांच्या म्हणण्यानुसार चेन्नई आणि पुण्यातील कॉग्निजेंटच्या कार्यालय परिसरात ऑफिस कॅम्पस बांधण्यासाठी जलद मंजुरी मिळवण्यासाठी भारतीय सरकारच्या अधिकाऱ्यांना लाच दिल्याचा आरोप आहे. कॉग्निझेंट टेक्नॉलॉजिजकडून परमिटसाठी लाच घेतल्याचा लार्सन अँड टुब्रोवर आरोप आहे
या चौघांची होणार चौकशी
सुब्रमण्यन यांनी 1 ऑक्टोबर रोजी एएम नाईक यांच्या जागी एल अँड टीच्या अध्यक्षपद आणि प्रबंध संचालक म्हणून पदभार स्वीकारला होता. त्यावेळी हा भ्रष्टाचार उघड झाला. नाईक यांनी 1999 पासून या बांधकाम आणि इंजिनियरिंग कंपनीचं अध्यक्षपद भूषवलं होतं. सुब्रमण्यन यांच्याशिवाय एल अँड टीचे चार कर्मचारी रमेश वादीवेलू, आदिमूलम थियारजन, बालाजी सुब्रमण्यन आणि टी नंदा कुमार आणि कॉग्निजेंटचे दोन माजी कर्मचारी वेंकेटेशन नटराजन आणि नागसुब्रमण्यन गोपालकृष्णन यांच्या साक्षी नोंदवण्याचीही अमेरिकेन सरकारने मागमी केली आहे. मिंटने याबाबतचं वृत्त दिलं आहे. भारत सरकारच्या गृहमंत्रालयाने अमेरिकेची ही विनंती फेटाळून लावली होती.
गेल्यावर्षी मार्चमध्ये एक औपचारिक विनंती करण्यात आली होती. मिंटने समीक्षा केलेल्या कोर्टाच्या दस्ताऐवजामुळे ते झालं होतं. अमेरिकेचे न्याय विभागाने दोन देशांमधील परस्पर कायदेशीर सहाय्य करारा अंतर्गत आपल्या भारतीय समकक्षाकडून मदत मागितली होती.
MLAT विनंती 11 जानेवारी रोजी करण्यात आली होती. परंतु पहिल्यांदाच जुलैमध्ये न्यायालयातील दाखल दस्ताऐवजांमध्ये माजी कॉग्निजेंट मुख्य कार्यकारी अधिकारी गॉर्डन कोबर्न यांच्या वकिलाने जाहीर केले होतेय त्यांनी हा खटला सप्टेंबरपासून पुढच्या मार्चपर्यंत स्थगित करण्याची विनंती केली होती.
कोबर्नने ऑक्टोबर 2016मध्ये कॉग्निजेंटचा राजीनामा दिला होता. जेव्हा माहिती तंत्रज्ञान कंपनीने अमेरिकन अधिकार्यांना कळवले होते की, भारतात केलेली काही आर्थिक भरपाई अमेरिकेच्या परकीय भ्रष्टाचार प्रथा कायद्याचे उल्लंघन करू शकतात. हा कायदा अमेरिकन नागरिक आणि संस्थांना विदेशी नागरिकांना लाच देण्यास मनाई करतो.
त्या प्रक्रियेला नकार
भारतीय सरकारने कोर्टाद्वारे अधिकृत rogatory प्रक्रिया करण्यास नकार दिला आहे. या साक्षीदारांकडून साक्षी मिळवण्याचा एकमेव मार्ग अमेरिका आणि भारत यांच्यातील परस्पर कायदेशीर सहाय्य संधि (MLAT) च्या माध्यमातून आहे, असा युक्तिवाद कोबर्नचे वकील जेम्स पी. लूनम यांनी कोर्टात केला आहे. या खटल्यातील महत्त्वाचे पुरावे भारतात आहेत, यात कोणतीही शंका नाही, असं न्यू जर्सीच्या एका न्यायालयात 15 जुलै रोजी दाखल करण्यात आलेल्या याचिकेत म्हटलं होतं.
2019 च्या सुरुवातीला कॉग्निजेंटने भ्रष्टाचाराच्या आरोपांचे निराकरण करण्यासाठी अमेरिकन सिक्युरिटीज आणि एक्सचेंज आयोगाला 25 मिलियन डॉलर्स देण्यास सहमती दर्शवली होती. तथापि, अमेरिकेच्या न्याय विभागाने कोबर्न आणि कॉग्निजेंटचे माजी मुख्य कायदेशीर अधिकारी स्टीवन श्वार्ट्ज यांना 2015 पर्यंतच्या तीन वर्षांमध्ये चेन्नई आणि पुणे येथील कॉग्निजेंटच्या कार्यालयीन कॅम्पसचे बांधकाम वेगाने करण्यासाठी भारतीय अधिकार्यांना 3.64 मिलियन डॉलर्सचे पेमेंट मंजूर केल्याचा आरोप आहे.
कोबर्न आणि श्वार्ट्ज दोघेही कोणत्याही चुकीचे काम नाकारतात. परंतु DoJ ने Cognizant द्वारे सामायिक केलेल्या हजारो दस्तऐवजांवर आणि कंपनीच्या वर्तमान आणि माजी कार्यकारी अधिकाऱ्यांसह मुलाखतींवर विश्वास ठेवला, ज्यामुळे दोन अधिकाऱ्यांनी त्यांच्या ठेकेदार L&T द्वारे भारतीय अधिकाऱ्यांना अवैध पेमेंट मंजूर केले हे सिद्ध झाले. भारताच्या गृह मंत्रालयाने मार्च मागील वर्षी पाठवलेल्या अमेरिकी राज्य विभागाच्या rogatory किंवा औपचारिक विनंती नाकारली होती, अशी माहिती कोबर्नचे वकील लूनम यांनी 26 जुलै रोजी न्यायालयाला दिली होती, असं मिंटने म्हटलं आहे.
कोर्टात काय घडलं?
दरम्यान, अमेरिकेतील न्यू जर्सी कोर्टात सुरू असलेला भ्रष्टाचार प्रकरणातील कॉग्निजेंट विरोधातील खटला मार्च 2025 पर्यंत स्थगित करण्यात आला आहे. न्यायाधीशाने अमेरिकन सरकारला 25 नोव्हेंबरपर्यंत MLAT विनंतीवरील आपला उत्तर दाखल करण्याची वेळ देण्यात आली आहे. “ज्युरी निवड 3 मार्च, 2025 रोजी सुरू होईल. ज्युरी निवड पूर्ण झाल्यानंतर ताबडतोब खटल्याची सुरुवात होईल.,” असं न्यायाधीश मायकेल फार्बियार्झ यांनी 15 ऑगस्ट रोजी दिलेल्या आदेशात म्हटले आहे.
कोग्निजेंटचे मुख्यालय न्यू जर्सीच्या टीनेकमध्ये आहे आणि कंपनीकडे 336,300 हून अधिक कर्मचारी आहेत, त्यापैकी 245,500 जूनच्या अखेरीस भारतात होते. या महिन्याच्या सुरुवातीला कंपनीने जून तिमाहीसाठी अपेक्षेपेक्षा चांगली वाढ नोंदवली होती, परंतु तंत्रज्ञान सेवांची बाजारपेठ आव्हानात्मक राहिली आहे असे संकेत दिले.
कोबर्नचा वकील, एल अँड टी आणि भारताचे गृह मंत्रालय यांनी मिंटच्या ईमेलला उत्तर दिले नाही. 1984 मध्ये कंपनीच्या इंजिनियरिंग बांधकाम आणि करार विभागात अभियंत्यांमध्ये सामील झाल्यानंतर सुब्रमण्यन यांना एल अँड टीमध्ये पदोन्नती मिळाली. त्यांना नाईक यांचे मार्गदर्शन मिळाले आणि 1 जुलै 2017 रोजी एल अँड टीचे सीईओ आणि व्यवस्थापकीय संचालक नियुक्त करण्यात आले. गेल्या वर्षी 1 ऑक्टोबर रोजी त्यांनी अध्यक्षपदाची धुरा सांभाळली. 21 मे 2018 रोजी सुब्रमण्यन यांची अमेरिकेच्या अटॉर्नी ऑफिस आणि फेडरल ब्यूरो ऑफ इन्व्हेस्टिगेशनच्या अधिकाऱ्यांनी सिंगापूरमध्ये औपचारिकपणे मुलाखत घेतली होती.
मागोवा
जेव्हा कंपनीवर लाचखोरीचा आरोप झाला, तेव्हा सुब्रमण्यन यांनी एल अँड टीच्या इन्फ्रास्ट्रक्चर बिझनेसचे नेतृत्व केले. सुब्रमण्यन यांनी ऑक्टोबरमध्ये पदभार स्वीकारला होता. त्यानंतर वर्षभराने ही घटना उघडकीस आली होती. सुब्रमण्यन याांना प्लॅनिंग परमिटबाबतची चर्चा आठवत नसल्याचं अमेरिकन अधिकाऱ्यांनी म्हटलं आहे. सरकारी अधिकाऱ्यांना लाच दिल्याच्याबाबत आपण ऐकलं नसल्याचंही त्यांनी म्हटलं आहे. मिंटने 7 ऑगस्ट 2023च्या वृत्तात तसं नमूद केलं आहे.
मिंटने पहिल्यांदा 17 फेब्रुवारी 2019च्या बातमीत एल अँड टीच्या कथित भूमिकेबाबत लिहिलं होतं. लाचखोरीचा त्याला संदर्भ होता. त्यानंतर एल अँड टीच्या बोर्डाने अंतर्गत चौकशी केली आणि कंपनीकडे कोणत्याही कार्यकारीचा अथवा निनावी भारतीयांचा कथित लाचखोरीच्या प्रकरणात हात असल्याचा पुरावा नसल्याचा निष्कर्ष कंपनीने काढला.
