DART Mission: पृथ्वीला वाचवण्यासाठी नासाचे यान लघुग्रहाला धडक देऊन त्याची दिशा बदलणार

नवी दिल्ली : एक लघुग्रह(asteroid) पृथ्वीच्या(Earth) दिशेने येत असल्याचे अनेक बातम्या समोर येतात. हा लघुग्रह कधी दूर तर कधी जवळ दाखवला जातो. हा लघु ग्रह पृथ्वीला धडकल्यास मोठा धोका निर्माण होऊ शकतो. पृथ्वीच्या दिशेने येणाऱ्या या लघु ग्रहाला नासाचे यान रोखणार आहे. यासाठी नासाचे यान(NASA’s spacecraft) विशेष मोहिमेवर जाणार आहे. हे यान या लघुग्रहाला धडक देऊन त्याची दिशा बदलणार आहे.

कधी एखादा लघुग्रह पृथ्वीच्या दिशेने येत असेल आणि त्याच्या दिशेत कोणताही बदल झाला नाही तर मोठी आपत्ती  येऊ शकते. अशा लघुग्रहाला दूर ठेवण्यासाठी किंवा त्याची दिशा बदलण्यासाठी नासाने गेल्या वर्षी DART मोहीम सुरू केली. पुढील महिन्याच्या 26 तारखेला हे मिशन लघुग्रहावर धडकणार असून त्याची दिशा बदलणार आहे.

लघुग्रहांच्या हल्ल्यापासून पृथ्वीचे रक्षण करण्यासाठी हे यान दूर अंतराळात प्रदक्षिणा घालणाऱ्या लघुग्रहांशी टक्कर देईल. ताशी 23,760 किलोमीटर वेगाने हे अंतराळयान या लघुग्रहाशी टक्कर देईल. जेणेकरून लघुग्रहाच्या दिशेतील बदलाची नोंद करता येईल. यासोबतच टक्करमुळे दिशा बदलेल की नाही हे देखील कळू शकते. याशिवाय लघुग्रहांचे वातावरण, धातू, धूळ, माती आदींचाही टक्कर दरम्यान अभ्यास केला जाणार आहे.

या मोहिमेचे नाव डबल एस्टेरॉइड रीडायरेक्शन टेस्ट (DART) आहे. ज्या तंत्राचा वापर करून हे काम केले जाईल त्याला कायनेटिक इम्पॅक्टर टेक्निक असे म्हणतात. पृथ्वीच्या दिशेने येणाऱ्या लघुग्रहाशी टक्कर देऊन अंतराळ यानाची दिशा बदलता यावी, यासाठी हे तंत्र विकसित करण्यात आले आहे. नासा DART अंतराळयानाद्वारे ज्या लघुग्रहावर हल्ला करेल त्याचे नाव डिडिमोस आहे. Didymos लघुग्रहाचा व्यास 2600 फूट आहे. त्याभोवती एक छोटा चंद्रासारखा दगडही प्रदक्षिणा घालत आहे. या चंद्राचे नाव डिमॉर्फोस आहे. यामुळे वाहनाची धडक होणार आहे. त्याचा व्यास 525 फूट आहे. नासा या चंद्रासारख्या छोट्या दगडाला लक्ष्य करणार आहे. डिडिमॉसशी कोण टक्कर देईल. यानंतर पृथ्वीवरील दुर्बिणीतून दोघांच्या वेगातील बदलाचा अभ्यास केला जाणार आहे.

डार्ट स्पेसक्राफ्टचा वेग किती आहे?

या टक्करमधून आपल्याला कायनेटिक इम्पॅक्टर टेक्निकची क्षमता कळेल. पृथ्वीला अशा लघुग्रहांपासून वाचवण्यासाठी नवीन तंत्रज्ञानाचा शोध लावला पाहिजे का, हेही कळणार आहे. डिडिमॉसपर्यंत पोहोचण्यासाठी ते वेगाने जाईल, परंतु ते सुमारे 24 हजार किलोमीटर प्रति तास वेगाने आपल्या चंद्रावर धडकेल असे नासाचे प्लॅनेटरी डिफेन्स ऑफिसर लिंडली जॉन्सन यांनी सांगितले

अतिवेगाने आदळल्याने डिडिमॉसशी टक्कर होईल जी नियंत्रणाबाहेर जाईल. त्यामुळे DART अंतराळयानाचा वेग कमी करून ते डिडिमॉसच्या चंद्रावर धडकणार आहे. टक्कर झाल्यामुळे चंद्राच्या वेगात थोडासा बदल झाला तर तो डिडिमॉसशी टक्कर देऊ शकतो. त्यामुळे दोन्हीच्या गती आणि दिशेत थोडा फरक असू शकतो. अंतराळात अगदी एक अंश आणि एक किलोमीटरचा वेग नसल्यामुळे मोठा परिणाम होऊ शकतो. पृथ्वीशी टक्कर टाळू शकते.

इटालियन स्पेस एजन्सीचे लाइट इटालियन क्यूबसॅट फॉर इमेजिंग अॅस्टरॉइड्स (LICIACube) DART अंतराळयान निरीक्षण करण्यासाठी पाठवले जाणार आहे. टक्कराच्या वेळी तो डिडीमॉस लघुग्रहाजवळून जाईल जेणेकरून तो टक्करचे फोटो घेऊ शकेल आणि त्याची छायाचित्रे पृथ्वीवर पाठवू शकेल. पृथ्वीभोवती फिरणाऱ्या पृथ्वीच्या जवळच्या वस्तूंवर नासा सतत लक्ष ठेवते. जर एखादा दगड पृथ्वीच्या 1.3 खगोलीय एककांच्या अंतरावर आला, म्हणजे पृथ्वी आणि सूर्य यांच्यातील अंतराच्या 1.3 पट, तर तो नासाच्या रडारवर दिसतो. आतापर्यंत, नासाने पृथ्वीभोवती 8000 पेक्षा जास्त पृथ्वीजवळील वस्तूंची नोंद केली आहे.

नासाने नोंदवलेल्या पृथ्वीच्या जवळच्या वस्तूंमध्ये, काही लघुग्रह आहेत ज्यांचा व्यास 460 फूटांपेक्षा जास्त आहे. जर या आकाराचा दगड अमेरिकेवर पडला तर तो कोणत्याही एका राज्याला पूर्णपणे नष्ट करू शकतो. तो समुद्रात पडला तर मोठी त्सुनामी येऊ शकते. मात्र, पृथ्वीभोवती फिरणाऱ्या 8000 दगडांपैकी एकही दगड पुढील 100 वर्षांपर्यंत पृथ्वीवर आदळणार नाही, अशी ग्वाही नासाने दिली आहे.