नैराश्याच्या रुग्णांसाठी प्रभावी ठरतेय का, RTMS उपचार पद्घती? जाणून घ्या, कसे होतात उपचार आणि काय आहेत त्याचे परिणाम !

Image Credit source: centralalabamawellness.org

नैराश्यावर उपचार केल्यानंतर मेंदूमध्ये काय बदल होतात यावर एरिन मॅकमिलन, तसेच ब्रिटिश कोलंबिया विद्यापीठातील लॉरा बार्लो यांच्यासह यूबीसी एमआरआय संशोधन केंद्रातील सदस्यांनी निरीक्षणे नोंदवली आहेत. संशोधनाअंती, असा अंदाज आहे की मेजर डिप्रेशन (Major depression) असलेल्या अंदाजे 40 टक्के लोक अँटीडिप्रेशला प्रतिसाद देत नाहीत. आरटीएमएस सत्रादरम्यान, इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक कॉइल असलेले उपकरण रुग्णाच्या टाळूवर ठेवले जाते. उपकरणा नंतर वेदना रहितपणे एक चुंबकीय नाडी वितरीत (Distribute the magnetic pulse) करते जी मेंदूच्या एका विभागातील मज्जातंतू पेशींना उत्तेजित करते ज्याला डोर्सोलॅटरल प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स म्हणतात. याबाबत, डॉ फिडेल विला-रॉड्रिग्ज म्हणाले की, RTMS चा मेंदूवर कसा परिणाम (Results) होतो यामागील यंत्रणा नीट समजलेली नाही. संशोधनादरम्यान, rTMS उपचार दिले जातात तेव्हा मेंदूचे काय होते हे आम्हाला जाणून घ्यायचे आहे.

इलेक्ट्रिक शॉकचे होतात दृष्परिणाम

उदासीनता हा आजार आता सामान्य झाला आहे. या आजारापुढे आता, औषधेही कुचकामी ठरत आहेत, अशा स्थितीत मानसिक आरोग्य संस्था चुंबकीय क्षेत्राद्वारे नैराश्यावर अचूक उपचार करता येतील का याबाबत संशोधन करत आहेत. येथे नैराश्याच्या रुग्णांवर औषधे, इलेक्ट्रिक शॉक (सामान्य भाषेत) आणि चुंबकीय क्षेत्र थेरपीद्वारे उपचार केले जातात.

नैराश्य असलेल्या सर्व रुग्णांमध्ये औषधांचा चांगला परिणाम होत नाही. या रुग्णांवर मानसिक रोग संस्थेत इलेक्ट्रोकन्व्हल्सिव्ह थेरपी (सामान्य भाषेत इलेक्ट्रिक शॉक) उपचार केले जातात. यामध्ये डोक्याच्या भागाला थोडासा विद्युत प्रवाह दिला जातो. हे न्यूरोट्रांसमीटर संतुलित करते, ज्यामुळे नैराश्य आणि इतर मानसिक विकारांवर उपचार प्रभावी होतात. मात्र, विद्युत शॉक देऊन रुग्णावर उपचार करण्यास परिचर तयार नाहीत. त्याचे दुष्परिणामही होतात.

RTMS ही नैराश्यावरील एक उपचार पद्धती

डिप्रेशनवर अचूक उपचार करण्यासाठी संस्थेमध्ये रिपीटेटिव्ह ट्रान्सक्रॅनियल मॅग्नेटिक स्टिम्युलेशन (rTMS) थेरपीची सुविधा सुरू करण्यात आली आहे. यामध्ये इलेक्ट्रिक शॉकऐवजी चुंबकीय क्षेत्र दिले जातात. नैराश्याच्या रुग्णांमध्ये आरटीएमएसचे परिणाम पाहण्यासाठी संशोधन सुरू करण्यात आले आहे. नैराश्याचे रुग्ण औषधोपचार, इलेक्ट्रोकन्व्हल्सिव्ह थेरपी आणि आरटीएमएस थेरपीवर दिसतील. जेणेकरुन नैराश्याच्या रुग्णांवर योग्य उपचार करण्यासाठी मार्गदर्शक रेखा तयार करता येईल. आत्तापर्यंत देशात आणि परदेशात या क्षेत्रात फारसे काम झालेले नाही.

दर महिन्याला 1500 नैराश्याचे रुग्ण

मानसिक आरोग्य संस्थेत दर महिन्याला 1500 नैराश्याचे रुग्ण येत आहेत. यातील बहुतांश रुग्णांनी आधीच उपचार घेतले आहेत. रुग्णांची संख्या जास्त असल्याने संस्थेत संशोधनाचे काम सुरू आहे.

चुंबकीय क्षेत्र बीटा वेव्ह आणि न्यूरो ट्रान्समीटरवर काम करेल

उदासीनता असलेल्या रुग्णांमध्ये, मेंदूच्या प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्सवर एक चुंबकीय कॉइल ठेवली जाते. हे इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक फील्ड विकसित करते, जे बीटा वेव्हवर कार्य करते ज्यामुळे नैराश्य येते आणि न्यूरोट्रांसमीटर सेरोटोनिन आणि नॉरड्रेनालाईन. त्यांची पातळी संतुलित करते, थेरपी 30 मिनिटे ते एक तासासाठी दिली जाते. या थेरपीची पाच ते २० सत्रे दिली जातात. प्रत्येक रुग्णाला वेगळे चुंबकीय क्षेत्र दिले जाते.

वारंवार हात धुण्याच्या समस्येवर उपचार

RTMS चा वापर ऑब्सेसिव्ह कंपल्सिव्ह डिसऑर्डर (OCD) साठी देखील केला जातो. यामध्ये तेच विचार वारंवार मनात येत राहतात. यापैकी वारंवार हात धुण्याची सवय सामान्य आहे.

नैराश्याची लक्षणे
– भूक न लागणे, भूक न लागणे.
– कोणाशीही बोलण्याची इच्छा नाही. एकाग्रता कमी होणे
– आत्महत्या करण्याचा विचार येणे.
– निराश होणे, नकारात्मक विचार येणे.
– निद्रानाश, थकवा जाणवणे.