ट्रम्प यांच्या ‘वन मॅन रूल’ शैलीचाही पर्दाफाश? ज्येष्ठ तज्ज्ञ काय म्हणाले? वाचा

भारताने अमेरिकेला चीनच्या विरोधात स्वत:चा वापर करू देऊ नये, असा इशारा अमेरिकेचे ज्येष्ठ अर्थतज्ज्ञ जेफरी सॅक्स यांनी दिला आहे. अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतावर 50 टक्के शुल्क लादले असून, त्यात रशियन तेल खरेदीवर 25 टक्के शुल्क आकारण्यात आले आहे.

ट्रम्प यांनी आज पुतिन यांची भेट घेतल्यानंतर अतिरिक्त शुल्क हटवण्याचे संकेत दिले असले तरी कोलंबिया विद्यापीठाचे प्रख्यात अर्थतज्ज्ञ प्रोफेसर जेफरी डी. सॅक्स यांचे म्हणणे आहे की, ट्रम्प यांचा हा निर्णय केवळ भारत-अमेरिका आर्थिक संबंधांना धोका नाही, तर यामुळे ट्रम्प यांच्या ‘वन मॅन रूल’ शैलीचाही पर्दाफाश झाला आहे.

अमेरिकेच्या राज्यघटनेच्या कलम 1, कलम 8 नुसार शुल्क ठरवण्याचा अधिकार कॉंग्रेसकडे आहे, राष्ट्रपतींकडे नाही. पण डोनाल्ड ट्रम्प एकापाठोपाठ एक आणीबाणी जाहीर करत आहेत आणि देशांवर शुल्क लादत आहेत. ते या अधिकाराचा गैरवापर करत आहेत.

सॅक्सच्या म्हणण्यानुसार, हे केवळ अमेरिकेच्या कायद्याचेच नाही तर आंतरराष्ट्रीय कायद्याचेही उल्लंघन करते. गेली अनेक दशके अमेरिकेशी स्थिर आणि सहकार्याचे संबंध निर्माण करणाऱ्या भारताला अमेरिका खरोखरच विश्वासार्ह भागीदार होऊ शकते का, याचा फेरविचार करावा लागत आहे.

जेफरी सॅक्स यांनी लॅटिन अमेरिका, पूर्व युरोप, माजी सोव्हिएत युनियन, आशिया आणि आफ्रिका या देशांच्या सरकारला सल्ला दिला आहे. डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतावर 50 टक्के कर लादल्याने दोन्ही देशांमध्ये दशकांपासून निर्माण झालेल्या मजबूत संबंधांना मोठा फटका बसणार आहे. त्याचे नकारात्मक परिणाम नक्कीच होतील, पण मी माझ्या प्रिय भारतीय मित्रांना वर्षानुवर्ष सांगत आलो आहे की, अमेरिका इतर देशांचा वापर करते. तो इतर देशांप्रती जबाबदारीने वागत नाही, त्यामुळे सावध राहा.

उदाहरणार्थ, अमेरिकेच्या चीनबरोबरच्या व्यापारयुद्धात जसे घडले आहे, तसे भारताने अमेरिकेला वापरू देऊ नये. ते म्हणाले, ‘पाश्चिमात्य देशही भारताला चीनविरोधातील व्यापार युद्धात ओढण्याचा प्रयत्न करत आहेत.’

भारताने आपले परराष्ट्र आणि व्यापार धोरण एका देशावर म्हणजेच अमेरिकेवर आधारित करू नये. त्याऐवजी रशिया, चीन, आसियान, आफ्रिका आणि इतर प्रदेशांतील संबंधांमध्ये समतोल आणि वैविध्य आणले पाहिजे. भविष्यात अमेरिकेची अर्थव्यवस्था मंदावेल, अस्थिर राहील आणि संरक्षणवादी मार्गाचा अवलंब करत राहील, असेही ते म्हणाले. अशा परिस्थितीत भारतावर जास्त अवलंबून राहणे धोकादायक ठरू शकते.

चीनविरोधात अमेरिका भारताला मदत करेल, चीनऐवजी भारतात पुरवठा साखळी निर्माण करण्यास मदत करेल, असे अनेकांनी मला सांगितले आहे, पण तसे होणार नाही, असे मी नेहमीच म्हटले आहे. अमेरिका तसे करणार नाही. चीनमधून जेवढी निर्यात वाढू देत आहे, तेवढी अमेरिका भारतातून निर्यात वाढू देणार नाही.’

चीनसोबतच्या संबंधांबाबत तुम्ही काय बोललात?
याशिवाय प्रा. सॅक्सनेही भारत-चीन संबंधांवर उघडपणे आपले मत व्यक्त केले आहे. हरित ऊर्जा, डिजिटल तंत्रज्ञान, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स आणि सेमीकंडक्टर सारख्या प्रगत क्षेत्रात भारत आणि चीनने सहकार्य केल्यास दोघांनाही मोठा फायदा होईल. सध्या भारत-चीन संबंधांमध्ये सीमावाद आणि अविश्वासाचे वातावरण असले तरी दोघांनीही या प्रश्नांवर तोडगा काढावा आणि सहकार्याची दारे खुली करावीत, असे सॅक्सचे मत आहे.