या एक हजार वर्ष जुन्या मंदिरात वर्षातून फक्त दोनदाच पोहचतात सूर्य किरणे, काय आहे रहस्य?
हे मंदिर मोढेराचे सूर्य मंदिर आहे जे खगोलशास्त्रीय विज्ञान आणि कलात्मक प्रभुत्वाचे उत्तम उदाहरण आहे. गुजरातमधील मोढेरा येथील हे सूर्यमंदिर 1000 वर्षांपासून अंतराळातील रहस्ये आणि सूर्य आणि पृथ्वी यांच्यातील संबंध अतिशय अचूकपणे दाखवत आहे. हे मंदिर बांधण्यासाठी ज्या प्रकारच्या वैज्ञानिक पद्धतींचा वापर करण्यात आला आहे ते आजच्या वैज्ञानिकांना आश्चर्यचकित करते.
मुंबई : भारत हा संस्कृती, कला आणि विज्ञानाचा वारसा इतका समृद्ध आहे की जगातील अनेक देशांतील विद्वानांनी आपल्याकडून ज्ञान घेतले आहे. पण पाश्चिमात्य संस्कृतीकडे पाहताना अनेकवेळा आपण आपला हा वारसा विसरतो. आज जेव्हा आपण स्थापत्य आणि विज्ञानाबद्दल बोलतो तेव्हा आपण दुसऱ्या देशांकडे बघतो आणि त्यांच्या इमारतींची प्रशंसा करतो. पण तुम्हाला माहित आहे का की भारतात असे एक मंदिर (Ancient Temple) आहे जे भौतिकशास्त्र, खगोलशास्त्र, ज्योतिष, साहित्य आणि स्थापत्यशास्त्राचे इतके अप्रतिम उदाहरण आहे की आजचे वास्तुविशारद आणि शास्त्रज्ञ देखील त्याचे रहस्य समजू शकत नाहीत.
हे मंदिर मोढेराचे सूर्य मंदिर आहे जे खगोलशास्त्रीय विज्ञान आणि कलात्मक प्रभुत्वाचे उत्तम उदाहरण आहे. गुजरातमधील मोढेरा येथील हे सूर्यमंदिर 1000 वर्षांपासून अंतराळातील रहस्ये आणि सूर्य आणि पृथ्वी यांच्यातील संबंध अतिशय अचूकपणे दाखवत आहे. हे मंदिर बांधण्यासाठी ज्या प्रकारच्या वैज्ञानिक पद्धतींचा वापर करण्यात आला आहे ते आजच्या वैज्ञानिकांना आश्चर्यचकित करते.
वर्षातून फक्त 2 दिवस पडतात सूर्यकिरण
पाटण जिल्ह्यातील मोढेरा येथील हे सूर्यमंदिर पुष्पावती नदीच्या काठावर बांधले आहे. हे 1026 मध्ये सोलंकी वंशाचा राजा भीमदेव प्रथम याने बांधले होते. या मंदिराच्या गाभाऱ्यात सूर्यकिरण वर्षातून केवळ 2 दिवस पोहोचतात. सूर्यमालेच्या केंद्रस्थानी असलेल्या सूर्याला समर्पित असलेल्या या मंदिराच्या गर्भगृहाला फक्त उन्हाळी संक्रांती आणि सौर विषुववृत्तीच्या दिवशीच सूर्यप्रकाश मिळतो.
21 जून हा उत्तर गोलार्धातील सर्वात मोठा दिवस आहे, तांत्रिकदृष्ट्या या दिवसाला उन्हाळी संक्रांती म्हणतात. तर सौर विषुववृत्ताच्या वेळी सूर्य थेट विषुववृत्ताच्या रेषेत असतो. म्हणजेच, जर एखादी व्यक्ती विषुववृत्तावर उभी असेल तर सूर्य थेट त्याच्या डोक्यावर दिसेल. हे देखील समजले जाऊ शकते की वर्षाच्या या दिवशी अर्धा ग्रह पूर्णपणे प्रकाशित असतो आणि यावेळी दिवस आणि रात्र जवळजवळ समान असतात.
खरे तर असे म्हणतात की या मंदिराच्या गर्भगृहात जिथे सूर्याची पहिली किरण पडते, तिथे सूर्यदेवाची सोन्याची मूर्ती होती. या मूर्तीच्या मुकुटावरील लाल हिऱ्यावर जेव्हा सूर्याची किरणे पडली तेव्हा संपूर्ण गर्भगृह उजळून निघाले. पण आता ही मूर्ती या मंदिरात नाही.
ज्योतिष, अवकाश आणि भौतिकशास्त्राचे असे नियम जे आश्चर्यकारक आहेत
या मंदिराच्या सभामंडपात एकूण 52 खांब आहेत. हे 52 खांब वर्षातील 52 आठवडे दर्शवतात. या स्तंभांवर विविध देवदेवतांच्या चित्रांशिवाय रामायण आणि महाभारतातील प्रसंग उत्कृष्ट कारागिरीने दाखविण्यात आले आहेत. याला उत्कृष्ट स्थापत्यकलेचे उदाहरण म्हणता येईल कारण जेव्हा हे खांब समोरून पाहतात तेव्हा ते अष्टकोनी दिसतात, परंतु वरून पाहिल्यास ते सर्व गोल दिसतात. आणखी एक आश्चर्य म्हणजे या मंदिराच्या बांधकामात कुठेही चुना वापरण्यात आलेला नाही. येथील सूर्यकुंडात 12 राशी आणि 9 नक्षत्रांचा गुणाकार करून एकूण 108 मंदिरे बांधण्यात आली आहेत.