PHOTO | गुलाब जामुनमध्ये ना ‘गुलाब’ आहे ना ‘जामुन’, मग का पडलं हे नाव, जाणून घ्या त्याची रंजक कहाणी
अरब देशांमध्ये खाल्ल्या जाणाऱ्या मिठाई, लुकमत-अल-कादी आणि गुलाब जामुनमध्ये अनेक साम्य आहेत. त्याची तयारी करण्याची पद्धत थोडी वेगळी असली तरी. इतिहासकार मायकेल क्रोंडल यांच्या मते, लुकमत-अल-कादी आणि गुलाब जामुन या दोन्ही पदार्थांची उत्पत्ती पर्शियन डिशमधून झाली आहे. दोघांचा संबंध साखरेच्या पाकाशी आहे.
- पर्शियन शब्दसंग्रहानुसार, गुलाब दोन शब्दांनी बनलेला आहे. पहिला ‘गुल’ म्हणजे फूल. दुसरा शब्द ‘आब’ म्हणजे पाणी. म्हणजेच गुलाबाच्या सुगंधाने युक्त गोड पाणी. ज्याला आपण सामान्य भाषेत साखरेचा पाक म्हणतो, त्याला तेव्हा तिथे गुलाब असे म्हणत. दुधापासून तयार केलेल्या खव्यापासून गोळ्या बनवल्या जात, ज्याचा रंग गडद होईपर्यंत तळला जात असे. ज्याची तुलना जामुनशी होते. त्यामुळे याला गुलाब जामुन हे नाव पडले.
- एक सिद्धांत सांगतो की, इराणमध्ये पहिल्यांदा गुलाब जामुन मध्ययुगात तयार करण्यात आला होता. ज्याला तुर्की लोकांनी नंतर भारतात आणले, अशा प्रकारे ते भारतात सुरू झाले. दुसरा सिद्धांत म्हणतो की, एकदा चुकून तो मुघल सम्राट शाहजहानच्या स्वयंपाक्याने तयार केला होता. जो खूप आवडला होता. हळूहळू ते भारतातील प्रत्येक राज्यात प्रसिद्ध झाले आणि मिठाईचा एक महत्त्वाचा भाग बनला.
- लुकमत-अल-कादी आणि गुलाब जामुन, अरब देशांमध्ये खाल्ल्या जाणार्‍या गोडांमध्ये अनेक समानता आहेत. त्याची तयारी करण्याची पद्धत थोडी वेगळी असली तरी इतिहासकार मायकेल क्रोंडल, ज्यांना खाद्यपदार्थाच्या इतिहासाचे ज्ञान आहे. ते म्हणतात की लुकमत-अल-कादी आणि गुलाब जामुन या दोन्ही पदार्थांची उत्पत्ती पर्शियन डिशमधून झाली आहे. दोघांचा संबंध साखरेच्या पाकाशी आहे.
- दुधाच्या खव्यापासून तयार होणारी ही गोड अनेक नावांनी ओळखली जाते. पश्चिम बंगालमध्ये याला पंतुआ, गोलप जाम आणि कालो जाम असेही म्हणतात. मध्य प्रदेशातील जबलपूर गुलाब जामुनसाठीही प्रसिद्ध आहे. जबलपूर, कटंगी येथे एक जागा आहे, येथील सुरकुत्याचे रसगुल्ले प्रसिद्ध आहेत आणि ते आकारानेही खूप मोठे आहेत. चव आणि आकारामुळे इथे येणारा प्रत्येक माणूस याची चव नक्कीच घेतो.
- गुलाब जामुनशी संबंधित आणखी एक मनोरंजक गोष्ट म्हणजे राजस्थानशी असलेला संबंध. येथे गुलाब-जामुनची भाजी बनवली जाते. साखरेऐवजी मसाल्यांसोबत ड्रायफ्रूट्स आणि टोमॅटोचा वापर केला जातो. ही भाजी इथल्या स्थानिक जेवणाचा भाग आहे.