Hindu wedding traditions : दिवसा की रात्री, लग्न कधी करावं ? योग्य वेळ कोणती ?
Facts : लग्न हा प्रत्येक व्यक्तीच्या आयुष्यातील महत्वाचा टप्पा आहे, तो महत्वपूर्ण संस्कार आहे. भारतीय संस्कृतीत लग्न हे फक्त दोन व्यक्तींपुरतं मर्यादित नव्हे तर दोन कुटुंबांचं मिलन आणि दोन संस्कृतींचा संगम असतो. पण बबऱ्याच जणांच्या मनात प्रश्न असतो की लग्न हे दिवसा करावं की रात्री ? आपण लहानपणापासून ऐकत आलो आहोत की राम आणि सीतेचा विवाह दिवसा झाला होता आणि शिव आणि पार्वतीचा विवाह दिवसा झाला होता. पण आजकाल बऱ्याच समारंभात दिसत की सप्तपदी, किंवा सात फेरे हे रात्री होतात. मग नेमकं खरं काय, लग्न कधी करावं, त्याची योग्य वेळ कोणती ?
रात्री लग्न करणे योग्य आहे का की शास्त्रानुसार ते चुकीचं आहे ? हा प्रश्न प्रत्येकाच्या मनात येतो, परंतु त्यामागील सत्य काय आहे हे क्वचितच कोणाला माहित असेल. वाल्मिकी रामायणानुसार, मिथिलामध्ये राम आणि सीतेचा विवाह दुपारी झाला होता. प्राचीन काळी, विवाह एक पवित्र विधी म्हणून दिवसा केले जात होते. शिव आणि पार्वतीचा विवाह दिवसा झाल्याचे शिवपुराणातही वर्णन केले आहे. (All Image Whisk)
कारण त्या काळात, देवतांना यज्ञ आणि आवाहन प्रामुख्याने दिवसा केले जात असे. अग्नी आणि सूर्याची उपस्थिती सर्वोत्तम मानली जात असे. म्हणून, दिवसा लग्न करणे योग्य मानले जात असे.
शास्त्र काय सांगतं ?: आता मोठा प्रश्न असा आहे की... शास्त्रांमध्ये रात्री लग्न करण्यास मनाई आहे का? उत्तर नाही असं आहे . आश्वलायन गृह्यसूत्रात म्हटले आहे की जर ग्रह आणि नक्षत्र अनुकूल असतील तर लग्न दिवसा किंवा रात्रीही होऊ शकते. मनुस्मृतीनुसार, लग्न फक्त शुभ वेळी आणि चंद्राच्या अनुकूल स्थितीतच करावे. वेळेचे (दिवस किंवा रात्री) कोणतेही बंधन नाही. नारद पुराण अधिक स्पष्टपणे सांगते की जर लग्न रात्री शुभ तिथीला केले तर जोडप्याला आनंद आणि दीर्घायुष्य मिळते. म्हणजेच, शास्त्रांमध्ये रात्रीच्या वेळी लग्न करण्याची पूर्णपणे परवानगी आहे.
ज्योतिषीय दृष्टिकोन: तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की रात्रीच्या लग्नाची प्रथा केवळ सोयीमुळेच नाही तर ज्योतिषशास्त्राशी देखील संबंधित आहे. वृषभ, मिथुन, सिंह, तूळ, धनु आणि मीन हे लग्नासाठी सर्वोत्तम राशी मानले जातात. लग्नाचे कारण चंद्र आहे आणि वैवाहिक सुख देणारा ग्रह शुक्र आहे. रात्री चंद्राचा प्रभाव नैसर्गिकरित्या जास्त असतो. दिवसा राहुकाल, यमगंड आणि गुलिकल सारखे दोष अनेकदा अडथळे निर्माण करतात. रात्रीच्या वेळी ते टाळणे सोपे असते. म्हणूनच पंडित आणि गुरूजी अनेकदा लग्नाच्या शुभ मुहूर्तांची विशेषतः रात्रीच्या वेळी सूचना करतात.
रात्री लग्न करण्यामागे मानसशास्त्र : भारत हा शेतीप्रधान देश आहे. दिवसभर शेती आणि कामात घालवला जात असे, लोक लग्नाला उपस्थित राहण्यासाठी दिवसा सुट्टी घेऊ शकत नव्हते. त्यामुळे हळूहळू रात्रीची वेळ लग्नासाठी अधिक शुभ मानली जाऊ लागली. रात्रीची थंड हवा लग्नाच्या वरातीसाठी आणि पाहुण्यांसाठी आरामदायी होती. शिवाय, दिवे आणि नंतर विजेच्या दिव्यांच्या वापरामुळे लग्न अधिक आकर्षक आणि उत्सवपूर्ण झाले. म्हणजेच, आता लग्न हा केवळ धार्मिक समारंभच नाही तर एक सामाजिक उत्सवही बनला आहे. जर आपण आधुनिक आणि व्यावसायिक दृष्टिकोनातून पाहिले तर आजच्या युगात रात्रीच्या लग्नांनी एक मोठा उद्योग जन्माला घातला आहे.
रात्रीच्या लग्नांमुळे हॉटेल्स, लग्नाचे हॉल, केटरिंग, लाईट, सजावट आणि कार्यक्रम व्यवस्थापन या सर्व गोष्टी भरभराटीला येत आहेत. शहरी जीवनात दिवसाचा वेळ काम आणि व्यवसायात जातो. म्हणूनच रात्रीचे लग्न अधिक सोयीस्कर झाले आहेत. रात्रीच्या प्रकाशात छायाचित्रण आणि व्हिडिओग्राफी देखील अधिक प्रभावी बनतात. अशाप्रकारे, रात्रीचे लग्न आता परंपरा राहिलेले नाही, तर ते एक गरज आणि व्यवसाय दोन्ही बनले आहेत.
शास्त्रांनुसार दिवस आणि रात्रीचे रहस्य समजून घ्या : जर आपण नीट विचार पाहिले तर दिवस आणि रात्रीचे विवाह देखील शास्त्रांनुसार होतात. फरक फक्त परिस्थितीत आहे. दिवसाच्या विवाहांमध्ये, यज्ञ, अग्नि विधी आणि देवांचे आवाहन हे मुख्य केंद्रबिंदू होते. रात्रीचे लग्न हे नक्षत्रांच्या सुसंगतीचे, समाजाच्या सोयीचे आणि सांस्कृतिक उत्सवाचे प्रतीक बनले.
म्हणजेच, दोन्ही वेळा बरोबर आहेत, परंतु काळानुसार त्यांच्या भूमिका बदलल्या आहेत. शास्त्रे कधीही रात्रीच्या लग्नाला अशुभ मानत नाहीत. राम आणि शिव यांचे लग्न दिवसा झाले, कारण त्या वेळी यज्ञ आणि अग्निसाक्षीची परंपरा महत्त्वाची होती. पण आजच्या काळात रात्रीचे लग्न लोकप्रिय आहेत कारण रात्रीच्या वेळी शुभ विवाह, नक्षत्र आणि सामाजिक सुविधा अधिक उपलब्ध असतात. पुराणांमध्येच रात्रीच्या लग्नांना आनंद आणि दीर्घायुष्याचे कारण म्हणून वर्णन केले आहे. अशाप्रकारे, रात्रीचे लग्न पूर्णपणे शास्त्रीय आणि योग्य आहेत. ( डिस्क्लेमर : या आर्टिकलमध्ये देण्यात आलेली माहिती व उपाय हे उपलब्ध स्रोतावरून देण्यात आलेले आहेत. याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कुठलाही दावा करीत नाही. आमचा याला दुजोरा नाही.
