भारतातील ‘या’ लोकांना नाही मतदानाचा हक्क, कारण घ्या जाणून

फाईल फोटो

भारतात मतदान करणं म्हणजे एक उत्साह असतो. कारण मंत्री म्हणून कोणता नेता योग्य आहे हे फक्त मतदार ठरवत असतो. मतदान करणं हा प्रत्येक भारतीयाचा हक्क आहे. जिथे नागरिकांना त्यांचे सरकार निवडण्याची संधी मिळते. तुम्हाला माहिती आहे का की काही लोक भारतात राहतात, पण मतदान करू शकत नाहीत?

भारतात लोकांना स्वतःचे सरकार निवडण्याचा अधिकार आहे. आपल्या देशात 18 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाच्या प्रत्येक व्यक्तीला मतदानाचा अधिकार आहे. पण, तुम्हाला कदाचित माहित नसेल की आपल्या देशात असे काही लोक आहेत ज्यांना नागरिक असूनही मतदानाचा अधिकार नाही.
भारतात (आणि सर्वसाधारणपणे अनेक लोकशाही देशांमध्ये), काही लोक मतदान करू शकत नाहीत. म्हणजेच, त्यांना मतदान करण्याची परवानगी नाही किंवा नोंदणीपासून वगळण्यात आले आहे.

लोकप्रतिनिधी कायदा, 1951 आणि भारतातील इतर संबंधित कायदेशीर तरतुदींनुसार, जर एखाद्याकडे नागरिकत्व नसेल. थोडक्यात, अशी व्यक्ती जी भारताची नागरिक नाही. म्हणून, तो मतदार यादीत आपले नाव नोंदवू शकत नाही आणि मतदान करू शकत नाही. जर एखाद्या व्यक्तीला न्यायालयाने अक्षम किंवा मानसिकदृष्ट्या अस्थिर घोषित केले असेल. तर तो मतदान करण्यास पात्र नाही.

लोकप्रतिनिधीत्व कायद्याच्या कलम 62(5) मध्ये असे म्हटले आहे की, “तुरुंगवासाची शिक्षा भोगत असलेली किंवा पोलिस कोठडीत असलेली व्यक्ती कोणत्याही निवडणुकीत मतदान करू शकणार नाही.”

जर एखाद्या व्यक्तीला निवडणुकीदरम्यान भ्रष्टाचार किंवा इतर संबंधित गुन्ह्यांसाठी दोषी ठरवण्यात आले तर त्याला विशिष्ट कालावधीसाठी (बहुतेकदा 6 वर्षे) मतदान करण्यास अपात्र ठरवले जाऊ शकते.

मतदानाच्या पात्रतेला प्रतिबंधित करणाऱ्या इतर अनेक गुन्ह्यांसाठी किंवा कृत्यांसाठी (जसे की मतदारांवर प्रभाव पाडणे, नोंदणी रद्द करण्याचे गुन्हे इ.) कायद्यात विशिष्ट बहिष्काराच्या तरतुदी आहेत.

थोडक्यात, जर आपण याबद्दल बोललो तर. म्हणजे जर तुम्ही भारताचे नागरिक नसाल तर तुम्ही मतदान करू शकत नाही. दुसरे म्हणजे, जर तुमची मानसिक क्षमता कायदेशीररित्या “असक्षम” मानली गेली असेल तर तुम्ही मतदान करू शकत नाही. जर तुम्ही तुरुंगात आणि पोलिस कोठडीत असाल तर तुम्ही मतदान करू शकत नाही.