Ram Mandir : प्राण प्रतिष्ठापणेचा विधी का केला जातो? धर्मशास्त्रात याचे महत्त्व काय?
प्राणप्रतिष्ठा केल्याशिवाय मूर्तीची पूजा करता येत नाही. कोणत्याही देवता किंवा देवाला अभिषेक केला जातो, ती मूर्ती थेट त्या देवतेशी किंवा देवतासारखीच बनते आणि त्याच अवतार स्वरूपाची असते. भगवंताच्या अवतारी रूपाची पूजा करण्याचा हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. मंदिरात देवाची मूर्ती बसवण्यापूर्वी तिचा अभिषेक नक्कीच केला जातो.
मुंबई : आज अयोध्येच्या भव्य राम मंदिरात आज प्रभू रामाचे बाल रूप रामललाचा (Ramlala) प्राण प्रतिष्ठापणेचा सोहळा पार पडला. या आधी गेल्या काही दिवसांपासून आपण प्राणप्रतिष्ठा या शब्दाबद्दल बरंच काही ऐकत आहोत. पण बहुतेक लोकांना प्राणप्रतिष्ठा म्हणजे काय आणि ती का केली जाते हे माहीत नसेल. धार्मिक गुरूंच्या मते मूर्तीची प्रतिष्ठापना करताना मूर्ती जिवंत करण्याच्या पद्धतीला प्राणप्रतिष्ठा म्हणतात. ज्यामध्ये प्राण या शब्दाचा अर्थ प्राणशक्ती आणि प्रतिष्ठा म्हणजे स्थापना. अशा प्रकारे प्राणप्रतिष्ठा म्हणजे प्राणशक्तीची स्थापना करणे असे होते. जाणून घेऊया मूर्तीचा अभिषेक का आवश्यक आहे आणि त्याची पद्धत काय आहे.
प्राणप्रतिष्ठा करण्याची पद्धत
ज्या देवतेची प्राणप्रतिष्ठा प्रथम करायची असते त्याला गंगाजल आणि किमान 5 पवित्र नदीच्या पाण्याने स्नान केले जाते. त्यानंतर मूर्ती स्वच्छ कापडाने पुसली जाते. त्यानंतर मूर्तीला नवीन वस्त्रे परिधान केली जातात. त्यानंतर मूर्तीला तांदळावर ठेवून चंदनाचा लेप लावला जातो. यानंतर, त्याची योग्य प्रकारे सजावट केली जाते आणि विहित मंत्रांचा जप केल्यानंतर, शास्त्रानुसार विहित पद्धतीने अभिषेक केला जातो. अभिषेक करण्यापूर्वी, प्राण प्रतिष्ठापणेआधी मूर्तीचे शहरात मिरवणूक काढली जाते. यामध्ये ज्योतिष आणि कर्मकांडाचे अभ्यासक संपूर्ण नियमांसह विधी पार पाडतात. देवाला अन्न अर्पण करा. प्रत्येक देवतेसाठी फुले, कच्चा माल आणि नैवेद्य वेगळे आहेत.
प्राणप्रतिष्ठेचे महत्त्व
प्राणप्रतिष्ठा केल्याशिवाय मूर्तीची पूजा करता येत नाही. कोणत्याही देवता किंवा देवाला अभिषेक केला जातो, ती मूर्ती थेट त्या देवतेशी किंवा देवतासारखीच बनते आणि त्याच अवतार स्वरूपाची असते. भगवंताच्या अवतारी रूपाची पूजा करण्याचा हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. मंदिरात देवाची मूर्ती बसवण्यापूर्वी तिचा अभिषेक नक्कीच केला जातो. असे केल्याने मूर्तीत जिवंतपणा म्हणजेच दैवत्व येते आणि पूजनीय होते असे म्हणतात.
(वरील माहिती उपलब्ध स्रोतावरून देण्यात आलेली आहे.याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कुठलाही दावा करीत नाही, तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही)
