नैराश्यामुळे हृदयविकाराचा धोका वाढतो का?
जर एखाद्या व्यक्तीला नैराश्य, चिंता, पोस्ट-ट्रॉमॅटिक स्ट्रेस डिसऑर्डर सारख्या मानसिक आजारांनी ग्रासले असेल, तर त्या व्यक्तीला हृदयरोग होण्याचा धोका कसा असू शकतो? हा धोका घातक कसा असू शकतो? हृदय आणि मेंदूच्या आजारांमधील संबंध समजून घ्या?
मानसिक आजार (जसे की नैराश्य, चिंता, PTSD इ.) हे अनेकदा वेगळे मानले जातात. परंतु टाईम्स ऑफ इंडियाच्या एका नवीन अहवालात असे सूचित केले आहे की अशा मानसिक परिस्थिती तुमच्या हृदयावर थेट परिणाम करू शकतात. ही माहिती खरोखरच धक्कादायक आहे. अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की जर एखाद्याला नैराश्य, चिंता, मनोविकार किंवा बायपोलर डिसऑर्डर सारखी समस्या असेल तर त्या व्यक्तीचा हृदयरोगाने मृत्यू होण्याचा धोका ५०% ते १००% वाढतो. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, जेव्हा एखादी व्यक्ती बराच काळ ताणतणाव, नैराश्य किंवा चिंताग्रस्त असते तेव्हा शरीराची ताण प्रतिसाद प्रणाली, स्वायत्त मज्जासंस्था अधिक सक्रिय होते. यामुळे कोर्टिसोल (तणाव संप्रेरक) ची पातळी वाढते.
सतत जास्त कोर्टिसोलमुळे रक्तदाब वाढतो, हृदय गती जलद राहते आणि रक्तातील साखरेची पातळी बिघडते. या सर्व गोष्टी हळूहळू हृदयावर ताण आणतात. हा अहवाल एमोरी विद्यापीठाने लॅन्सेट रीजनल हेल्थ-युरोपमध्ये प्रकाशित केलेल्या एका वैज्ञानिक अभ्यासावर आधारित आहे. त्यात मानसिक आजार आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग (CVD) यांच्यातील संबंधांचे धक्कादायक वास्तव उघड झाले आहे.
उदाहरणार्थ-
तीव्र नैराश्य – ७२% वाढलेला धोका
PTSD (पोस्ट-ट्रॉमॅटिक स्ट्रेस डिसऑर्डर) – ५७%
बायपोलर डिसऑर्डर – ६१%
पॅनिक डिसऑर्डर – ५०%
फोबिक चिंता – ७०%
स्किझोफ्रेनिया – जवळजवळ १००%
हृदयरोगाचा धोका कसा वाढतो – नाही, ज्यांना आधीच हृदयरोग आहे, त्यांच्यामध्ये (मृत्यूचा) धोका ६०% ते १७०% पर्यंत वाढतो. कारण नैराश्य किंवा चिंता यासारख्या मानसिक स्थिती तुमच्या शरीरातील स्वायत्त मज्जासंस्था (ANS) आणि HPA (हायपोथालेमिक-पिट्यूटरी-अॅड्रेनल) अक्षांना असंतुलित करतात, ज्यामुळे रक्तदाब, जळजळ, हृदय गती आणि चयापचय यावर नकारात्मक परिणाम होतो.
हृदयरोगाचे मेंदूवर होणारे परिणाम – हृदयरोग असलेल्या अनेक लोकांना नैराश्यासारखी मानसिक लक्षणे देखील आढळतात. काही अहवालांमध्ये असे म्हटले आहे की ज्यांना आधीच हृदयरोग आहे त्यापैकी ४०% पेक्षा जास्त लोकांना मानसिक आरोग्य समस्या देखील असतात. म्हणूनच तज्ञ म्हणतात की मन आणि हृदय वेगळे पाहू नये. दोन्हीवर एकत्रितपणे उपचार करणे आणि काळजी घेणे महत्वाचे आहे.
शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याचे एकत्रीकरण – मानसिक आजार (जसे की नैराश्य, चिंता) हृदयरोगाचा धोका ५० ते १००% वाढवतात. जर एखाद्याला आधीच हृदयरोग असेल तर मृत्यूची शक्यता ६० ते १७०% वाढू शकते. जोपर्यंत हृदय आणि मन एकत्रितपणे उपचार केले जात नाहीत तोपर्यंत आरोग्य सुधारणार नाही.
