पण आधी, माझं आरोग्य : आपल्या स्त्री-आरोग्याची जबाबदारी घ्या : डॉ. प्रा. मिलिंद तेलंग
उपचार हे कारण, लक्षणांची तीव्रता आणि भविष्यातील प्रजनन उद्दिष्टांवर अवलंबून असतात. हार्मोनल थेरपीपासून ते हिस्टेरोस्कोपीसारख्या कमीत कमी आक्रमक प्रक्रियेपर्यंत पर्याय आहेत.
भारतामध्ये अनेक महिला मासिक पाळीतील असामान्य लक्षणं सहन करत असतात, ती आपल्याला “साधारण” वाटतात. पण अशी लक्षणं दुर्लक्षित केल्यास ती दीर्घकालीन त्रास, मानसिक अस्वस्थता, वंध्यत्व (बांधोपचार न होणं) आणि दैनंदिन जीवनावर परिणाम करू शकतात. “पण आधी, माझं आरोग्य” या मोहिमेचा उद्देश महिलांना जागरूक करणे, वेळेवर डॉक्टरांकडे जाण्यास प्रोत्साहन देणे आणि त्यांच्या स्त्री-आरोग्यावर लक्ष केंद्रित करणे हा आहे, असं मत पुण्याच्या इंदिरा मॅटर्निटी होमचे संचालक आणि सिंबायोसिस मेडिकल कॉलेज फॉर वूमनचे प्रा. डॉ. मिलिंद तेलंग यांनी मांडलं आहे.
संशोधनानुसार, भारतामधील सुमारे १७.०९%2 महिला त्यांच्या आयुष्यात कधीतरी AUB (असामान्य गर्भाशयातून रक्तस्राव) चा अनुभव घेतात. तरीही अनेक महिला मदतीसाठी उशिरा येतात कारण त्यांना योग्य माहिती नसते, समाजात या गोष्टींबाबत संकोच असतो किंवा त्रास सहन करण्याची सवय असते.
या लेखात, आपण AUB बाबत सर्वसामान्य प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेऊया — स्त्रीरोगतज्ज्ञांच्या मार्गदर्शनासह:
AUB म्हणजे काय आणि याची लक्षणं कोणती?
AUB म्हणजे मासिक पाळीतील असामान्य रक्तस्राव. त्यामध्ये पुढील लक्षणं येतात:
* पाळीमध्ये खूप जास्त रक्तस्राव होणे
* पाळी ७ दिवसांपेक्षा जास्त टिकणे
* अनियमित पाळी किंवा दोन पाळींच्या मध्ये रक्तस्राव
* रजोनिवृत्तीनंतर (menopause नंतर) रक्तस्राव होणे
* पाठदुखी, थकवा, अशक्तपणा आणि शरीरात लोह (हेमोग्लोबिन) कमी होणे
AUB चे कारण काय असते?
AUB ची अनेक कारणे असू शकतात1
गर्भाशयाचा असामान्य रक्तस्त्राव (AUB) विविध अंतर्निहित कारणांमुळे उद्भवू शकतो, ज्यामध्ये गर्भाशयाच्या पॉलीप्स, फायब्रॉइड्स आणि एडेनोमायोसिस सारख्या संरचनात्मक समस्या; इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉनशी संबंधित हार्मोनल असंतुलन; PCOS, थायरॉईड विकार आणि रक्त गोठण्याची विकृती यासारख्या वैद्यकीय परिस्थिती; आणि गर्भनिरोधक किंवा रक्त पातळ करणारी औषधे यासारख्या काही औषधे देखील समाविष्ट आहेत.काही औषधं (उदा. गर्भनिरोधक किंवा रक्त पातळ करणारी औषधं) विशेषतः वयाच्या ३० नंतर फायब्रॉईड्स आणि पॉलिप्स हे सामान्य कारणं ठरतात.
AUB मुळे वंध्यत्व होऊ शकतं का?
होय. गर्भाशयात असणाऱ्या गाठी किंवा पॉलिप्स गर्भधारणा होण्यास अडथळा निर्माण करू शकतात. यामुळे अंड्याचं योग्यरित्या गर्भाशयात रोपण (implantation) होऊ शकत नाही.
AUB होण्याची जोखीम कोणाला अधिक असते?
३५ वर्षांपेक्षा जास्त वय, लठ्ठपणा, PCOS किंवा थायरॉईड समस्या, फायब्रॉइड्स किंवा एंडोमेट्रिओसिसचा कौटुंबिक इतिहास आणि हार्मोनल औषधांचा दीर्घकालीन वापर यासह अनेक घटकांमुळे स्त्रीरोगविषयक खालील परिस्थितीत ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्या:
* पाळी खूप जास्त किंवा सतत अनियमित असते
* दोन पाळींच्या मध्ये किंवा शरीरसंबंधानंतर रक्तस्राव होतो
* थकवा, चक्कर, किंवा अशक्तपणा जाणवतो
* तुमच्या पाळीच्या पद्धतीत अचानक बदल होतो
* गर्भधारणेस अडथळा येत आहे
वेळेवर तपासणी केल्यास मोठ्या उपचारांची गरज न पडता समस्या दूर करता येते.
AUB साठी उपचार काय असतात?
उपचार हे कारण, लक्षणांची तीव्रता आणि भविष्यातील प्रजनन उद्दिष्टांवर अवलंबून असतात. हार्मोनल थेरपीपासून ते हिस्टेरोस्कोपीसारख्या कमीत कमी आक्रमक प्रक्रियेपर्यंत पर्याय आहेत. मेकॅनिकल हिस्टेरोस्कोपिक टिश्यू रिमूव्हल (mHTR) सारख्या प्रगत पद्धती कट किंवा वीज न देता सबम्यूकोसल फायब्रॉइड्स किंवा पॉलीप्स सुरक्षितपणे काढून टाकतात. गंभीर प्रकरणांमध्ये, अॅब्लेशन किंवा हिस्टेरेक्टोमी सारख्या शस्त्रक्रियांची आवश्यकता असू शकते. कमीत कमी आक्रमक पद्धती अनेकदा जलद पुनर्प्राप्ती देतात आणि प्रजनन क्षमता टिकवून ठेवतात.
mHTR म्हणजे काय? आणि ही पद्धत इतरांपेक्षा कशी चांगली आहे?
स्त्रीरोगशास्त्रातील अलिकडच्या काळात झालेली एक उल्लेखनीय प्रगती म्हणजे मेकॅनिकल हिस्टेरोस्कोपिक टिश्यू रिमूव्हल (mHTR) प्रणाली. विद्युत उर्जेचा वापर करणाऱ्या पारंपारिक तंत्रांप्रमाणे, ही प्रणाली असामान्य ऊती काळजीपूर्वक काढण्यासाठी यांत्रिक शक्तीचा वापर करते. या पद्धतीमध्ये ऊती काढून टाकण्याचे नियंत्रण आहे आणि ते कमीत कमी आक्रमक, चीरा-मुक्त अनुभव देते. ज्या महिलांना त्यांची प्रजनन क्षमता टिकवून ठेवायची आहे आणि अधिक आक्रमक शस्त्रक्रिया टाळायच्या आहेत त्यांच्यासाठी हे विशेषतः फायदेशीर आहे.
आपल्या आरोग्याची जबाबदारी स्वतः घ्या. त्रास सहन करत राहू नका – कारण तुम्ही प्रत्येक दिवस आनंदात, निरोगीपणे जगायला पात्र आहात
अधिक माहितीसाठी आणि लक्षणांची माहिती घेण्यासाठी भेट द्या:
www.medtronic.com/in-en/c/but-first-my-health.html
(अस्वीकरण : ही माहिती Medtronic तर्फे जनहितार्थ दिली आहे. लेखामधील मतं वैद्यकीय सल्ला नसून, केवळ माहिती व शिक्षणासाठी आहेत)
संदर्भ:
१. AUB साठी FIGO वर्गीकरण प्रणाली (PALM-COEIN), इंटरनॅशनल फेडरेशन ऑफ गायनॅकॉलॉजी अँड ऑब्स्टेट्रिक्स.
२. शर्मा ए, डोग्रा वाय. शिमला टेकड्यांच्या तृतीयक केंद्रात AUB चे ट्रेंड. जे मिडलाइफ हेल्थ. २०१३ जानेवारी;४(१):६७-८. doi: १०.४१०३/०९७६-७८००.१०९६४८. PMID: २३८३३५४३; PMCID: PMC3702075.
