G20 नंतर बदलले या मुख्यमंत्र्यांचे सूर, INDIA सोडून PM नरेंद्र मोदींसोबत जाणार?

मुंबई : राजकारणात कधी काय होईल हे सांगता येत नाही. राजकारण्यांनाही त्यांच्या वेळेची विशेष काळजी घ्यावी लागते. राजकारणी स्मार्टपणे परिस्थितीचा मागोवा घेत चालत असतात. नितीशकुमार हे त्यापैकीच एक. यामुळेच गेली तीन दशके त्यांनी सातत्याने आपली प्रासंगिकता जपली आहे. नितीश कुमार यांचे टायमिंग इतके चांगले आहे की G20 मध्ये पंतप्रधानांची भेट घेतल्यानंतर ते तळागाळातील कार्यकर्त्यांना वैयक्तिकरित्या भेटत आहेत आणि वास्तविकता ओळखून ते कार्यकर्त्यांमध्ये उत्साह निर्माण करत आहेत. तेच कार्यकर्ते पंतप्रधान होण्यासाठी नितीश यांच्या घराबाहेर उघडपणे आपला दावा मांडत आहेत. हे सगळे टायमिंग बघूनच होत आहे. मुंबईच्या बैठकीपूर्वी पंतप्रधानपदावर दावा सांगणाऱ्या आपल्या समर्थकांवर संतापलेले नितीश आता G-20 मध्ये पंतप्रधान मोदींची भेट घेतल्यानंतर वेगळ्याच शैलीत दिसत आहेत.

नितीश आपले डावपेच का बदलत आहेत?

नितीश कुमार यांचे राजकारण जवळून समजून घेणारे लोक उघडपणे सांगत आहेत की, नवा पराक्रम करण्यापूर्वी नितीश अनेक हातवारे करतात. त्याच्या सहकाऱ्यांना हे कळत नसेल तर तो त्यांचा दोष आहे. जीतन राम मांझी आणि प्रशांत किशोर हे नितीश कुमार यांचे जुने सहकारी आहेत त्यांना त्यांची कार्यशैली चांगली समजते. नितीश यांच्या भविष्यातील राजकारणाचा अंदाज घेत दोघांनीही प्रतिक्रिया दिली आहे.

साहजिकच यामागे एक कारण आहे. महाआघाडीत नितीश अप्रासंगिक दिसू लागले आहेत. राज्यात जेडीयूचा सर्वात जवळचा मित्रपक्ष असलेल्या आरजेडीने काँग्रेसच्या भाषेत बोलणे सुरू केले आहे. लालू प्रसाद यांनी ज्या प्रकारे मुंबईत राहुल गांधी यांचे कौतूक केले त्यावरून लालूप्रसाद आणि काँग्रेस यांनी उघडपणे एकत्र राजकीय खेळ सुरू केल्याचे स्पष्ट झाले.

साहजिकच बिहारच्या महाआघाडीच्या राजकारणात एकाकी पडलेले नितीश आता किरकोळ वाटू लागले आहेत. त्यामुळेच एका अनुभवी नेत्याप्रमाणे नितीश पंतप्रधान मोदींच्या निमंत्रणावरून जी-20 बैठकीला आधी पोहोचले आणि तेथून परतल्यानंतर ते आपल्या समर्थकांना भेटून त्यांचा विश्वास जिंकण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करत आहेत.

या प्रयत्नांचाच हा परिणाम आहे की कालपर्यंत सभेत खालच्या आवाजातही एखाद्या कार्यकर्त्याने पंतप्रधानपदाची मागणी केली तर नितीश संतापले होते. पंतप्रधानपदावर दावा करणे हा महत्त्वाच्या रणनीतीचा भाग आहे. खरं तर, राजदने काँग्रेस आणि सीपीआयएमएलसोबत राजकारणात मजबूत युती केली आहे. काँग्रेस लोकसभेच्या 9 जागांवर तर सीपीआयएमएल लोकसभेच्या 6 जागांवर दावा करत आहे. नितीश यांच्यासाठी एक मोठी अडचण म्हणजे अशा जागांची निवडणूक आहे जिथून काँग्रेसचे अनेक दिग्गज त्यांच्यावर निवडणूक लढवण्यासाठी सतत दबाव आणत आहेत. यापैकी एक जागा कटिहारची आहे जिथे काँग्रेसचे तारिक अन्वर दावा करत आहेत पण सध्या कटिहारमधून जेडीयूचे खासदार आहेत.

सुपौलमध्येही तीच परिस्थिती आहे, जिथून जेडीयूचे खासदार कामत आहेत, पण रंजिता रंजन इथून दबाव निर्माण करण्यात व्यस्त आहेत. सासारामसह छपरा आणि गोपालगंजचीही तीच अवस्था आहे. काँग्रेसच्या दिग्गज नेत्या मीरा कुमार यांनी सासाराममधून निवडणूक लढवण्याचा निर्णय घेतला आहे. औरंगाबादमधून निखिल कुमार यांच्या नावाचीही चर्चा आहे.

आरा बक्सरसह एकूण ६ जागांवर दावा करणाऱ्या सीपीआयएमएलचीही तीच अवस्था आहे. नितीशकुमार यांच्यासमोर त्यांच्या सोळा खासदारांना जागा मिळवून देण्याचे मोठे आव्हान आहे. जेडीयूचे खासदारही उमेदवारीबाबत संभ्रमात आहेत, त्यामुळे नितीशकुमार यांच्यावर त्यांच्या पक्षाच्या खासदारांचा दबाव वाढत आहे. साहजिकच, नितीश कुमार यांनी भारत आघाडीतील इच्छित जागांवर दावा करण्यास सुरुवात केली आहे. त्यामुळे त्यांच्या समर्थकांनी त्यांच्या पंतप्रधानपदाची मागणी करून भारत आघाडीवर दबाव वाढवण्यास सुरुवात केली आहे.

नितीश यांचे प्राधान्य कशाला?

जास्तीत जास्त जागा जिंकणे हे नितीश यांच्या प्राधान्यक्रमात आहे. नितीश कोणत्याही किंमतीत 16 पेक्षा जास्त जागांची मागणी करणार आहेत. अशा परिस्थितीत लोकसभा निवडणुकीनंतर नवीन परिस्थितीत कोणतीही संधी निर्माण झाली, तर ती संधी नितीशकुमार वाया घालवणार नाहीत. त्यामुळेच नितीशकुमार यांच्यासाठी रणनीती बनवणारे प्रशांत किशोर नितीशकुमार इंडिया अलायन्सचा खोलीप्रमाणे वापर करत असल्याचे सातत्याने सांगत आहेत, तर एनडीएमधील त्यांचे संपर्कही आभाळासारखे तयार आहेत.

नितीश कुमार यांची पंतप्रधान मोदींसोबतची उबदार भेट त्या पर्यायांकडे बोट दाखवत आहे. साहजिकच या सभांच्या मदतीने नितीश यांना भारत आघाडीवर दबाव आणून बिहारच्या राजकारणावर आपली पकड कायम ठेवायची आहे आणि नंतर हव्या तितक्या जागा निवडून आणून खासदारांवर विजय मिळवायचा आहे.

आरजेडीच्या एका वरिष्ठ नेत्याच्या म्हणण्यानुसार, नितीश कुमार यांनी भाजपला सोडचिठ्ठी देऊन 2029 पर्यंत आपली प्रासंगिकता टिकवून ठेवण्याचा जुगार खेळला आहे. त्यामुळे 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीनंतर नितीश यांनी पुन्हा आपली भूमिका पलटवली तर माझ्यासह आरजेडी सुप्रिमोला आश्चर्य वाटणार नाही.

साहजिकच, आपल्या रणनीतीचा भाग म्हणून राष्ट्रीय जनता दलालाही लोकसभा निवडणुकीपर्यंत नितीश कुमार यांचा पाठिंबा हवा आहे. यामागे भाजपचे जास्तीत जास्त नुकसान आणि आरजेडीचा जास्तीत जास्त फायदा हा आरजेडीच्या रणनीतीचा भाग आहे. त्यामुळे लोकसभा निवडणुका जसजशा जवळ येत आहेत, तसतशी राजदने आपले पत्ते उघडपणे खेळायला सुरुवात केली आहे.

त्याचबरोबर लोकसभा निवडणुकीत जास्तीत जास्त जागा जिंकण्यासाठी जेडीयूने आपली भूमिका बजावण्यावर पूर्ण भर दिला आहे. अशा स्थितीत संधीचे भांडवल करण्याच्या कलेमध्ये पारंगत असलेले नितीश पुन्हा एकदा आपल्या वेळेची वाट पाहत आहेत, सर्वोत्तम टायमिंग पाहता ते स्वत:साठी अधिक चांगल्या संधी मिळविण्यासाठी मागे वळून पाहणार नाहीत.