
वाराणसी हे एकमेव ठिकाण आहे जिथे दिवाळी एकदा नव्हे तर दोनदा साजरी केली जाते. यातील एक दिवाळी माणसांशी संबंधित आहे, तर दुसरी दिवाळी देवतांची आहे, ज्याला लोक देव दिवाळी या नावाने ओळखतात.

कार्तिक महिन्यानंतर कार्तिक पौर्णिमेला हा दिव्यांचा उत्सव साजरा केला जातो. यावर्षी हा पवित्र सण 19 नोव्हेंबर 2021 रोजी साजरा केला जाणार आहे. देव दीपावलीच्या दिवशी वाराणसीत गंगेच्या तीरावर लाखो दिवे प्रज्वलित केले जातात, तेव्हा जणू सर्व देवता आकाशातून पृथ्वीवर अवतरल्या आहेत असा भास निर्माण होतो.या दिवशी वाराणसीचे सर्व घाट दिव्यांनी उजळलेले दिसतात, हे पाहण्यासाठी दरवर्षी देश-विदेशातून लोक वाराणसीला पोहोचतात.

देव दीपावलीचे भव्य दृश्य पाहण्यासाठी आणि ते त्यांच्या कॅमेऱ्यात कैद करण्यासाठी लोक काही महिने आधीच हॉटेल आणि बोटी बुक करतात.दिव्यांच्या प्रकाशात गंगेचे घाट पाहून प्रत्येक माणूस त्यात हरवून जातो

बाबा विश्वनाथांच्या नगरीत मोठ्या थाटामाटात साजरी होणाऱ्या देव दीपावलीला त्रिपुरारी पौर्णिमा असेही म्हणतात कारण प्राचीन काळी भगवान शिवाने या तिथीला त्रिपुरासुर नावाच्या राक्षसाचा वध केला होता. देव दीपावलीच्या दिवशी तुळशीजी आणि भगवान शालिग्रामची विशेष पूजा देखील केली जाते.

देव दीपावलीचा संबंध केवळ भगवान शिव यांच्यासोबत नसून भगवान विष्णूशीही आहे. असे मानले जाते की कार्तिक पौर्णिमेला भगवान विष्णूने मत्स्यावतार घेतला होता. असे मानले जाते. तर कार्तिक पौर्णिमेच्या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाला आत्मसाक्षात्कार झाला होता, असेही मानले जाते.

वाराणसीमध्ये अशा प्रकारे देव दीपावली साजरी करण्याची सुरुवात 1986 मध्ये तत्कालीन काशी राजा डॉ. विभूती नारायण सिंह यांच्या माध्यमातून झाली होती. यानंतर हळूहळू तो महोत्सव म्हणून प्रसिद्ध झाला. कार्तिक पौर्णिमा केवळ सनातनी लोकांसाठीच महत्त्वाची नाही तर शीख धर्माच्या अनुयायांसाठीही हा दिवस खूप खास आहे कारण याच दिवशी शीख गुरु नानक देवजी यांचा जन्म झाला होता.