डोक्यावर डोळे, कात्रीसारखी पिसे, हा मासा पाण्यात नव्हे जमिनीवर फिरतो

जेव्हा आपण पाण्यात राहणाऱ्या सजीवांचा विचार करतो, तेव्हा सर्वात आधी आपण माशांचा विचार करतो. हे मासे समुद्र, नद्या किंवा तलावांमध्ये असतात. पण निसर्ग अनेकदा थक्क करणारा असतो आणि यातील काही मासे या प्राण्यांच्या मूलभूत गुणधर्मांना आव्हान देतात. यापैकी एक आश्चर्यकारक प्रजाती आहे जी केवळ पाण्याबाहेरच टिकत नाही, तर जमिनीवर सहजपणे राहते, श्वास घेते आणि हालचाल करते.

काल्पनिक कादंबरीसारखी वाटत असली तरी ती खरी आहे. आफ्रिका ते दक्षिण अमेरिकेपर्यंतच्या भागात चिखल आणि खारफुटीमध्ये आढळणारा मडस्कीपर हा विचित्र डोळे, मजबूत पंख आणि जमिनीवर जगू शकणारी अनुकूलक्षमता असलेला उभयचर प्राणी आहे.

मडस्किपर्स सुमारे 25 प्रजातींच्या गटाचे आहेत जे अर्ध्याहून अधिक आयुष्य जमिनीवर घालवतात. सामान्य माशांपेक्षा वेगळे, ते दलदल, खारफुटी आणि गढूळ वातावरणात आरामात राहतात, जिथे ते खातात, सहवास करतात. यूसीएलएमधील जीवशास्त्राचे मानद प्राध्यापक माल्कम एस. गॉर्डन म्हणाले, “प्रत्येक प्रजाती भिन्न आहे, परंतु त्या सर्वांमध्ये अद्वितीय अनुकूलन शेअर आहेत जे आपल्याला माहित आहे त्याप्रमाणे त्यांना जलचरांपेक्षा वेगळे करतात.

मडस्किपर्स त्वचेद्वारे श्वास घेतात

केवळ गिल्सवर अवलंबून राहण्याऐवजी, मडस्किपर्स त्वचेद्वारे श्वास घेतात, जिथे ते त्यांच्या ओलसर त्वचेद्वारे आणि त्यांच्या तोंड आणि घशाच्या अस्तराद्वारे ऑक्सिजन घेतात. याचा अर्थ त्यांना जगण्यासाठी ओले रहावे लागते, बर्याचदा खड्डे उलटतात किंवा चिखलात फिरतात. त्यांच्याकडे आणखी एक युक्ती आहे ती म्हणजे त्यांच्या गिल्सला पाण्याने भरून फिरवणे. “ते आपले जबडे पाण्यात घालतात आणि आपण त्यांना पाणी पंप करताना किंवा आत खेचताना पाहू शकता.

येथे पोस्ट पाहा –

Did you know?

There’s a fish that spends more time walking than swimming!

It’s true ! The mudskipper is a fish that loves hanging out on land, using its strong pectoral fins to “walk” around.

It even breathes through its skin and mouth, allowing it to move comfortably between… pic.twitter.com/LNvDNMyt2s

— Sara (@SaraXVlog) November 13, 2024

मडस्किपर्स कसे हालचाल करतात?

मडस्किपर्स आपल्या पंखांचा अंगासारखा वापर करतात, एका वेळी एक ‘पाऊल’ उचलतात. या पंखांना खांदे आणि कोपरासारखे सांधे असतात, जे त्यांना हालचाल देतात. हे केवळ चिखलापुरते मर्यादित नाही, कारण त्यांचे नातेवाईक गोबी देखील पाण्यात अशाच हालचाली करतात. गॉर्डन सांगतात, “मडस्कीपर्स ज्या पद्धतीने जातात त्यापेक्षा शक्यता खूप चांगली आहे. ते सी-स्टार्ट नावाच्या युक्तीमध्ये गढूळ प्रदेशावर उडी मारण्यासाठी त्यांच्या शेपटीचा वापर करतात, हे वर्तन मुळात भक्षक टाळण्यासाठी विकसित केले गेले होते.

मडस्कीपचे डोळे का उंचावले?

मडस्किपर्सबद्दल सर्वात आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे त्यांचे डोळे उंचावलेले असतात, जे त्यांना सर्वात खास देखील बनवते. मडस्कीपची नजर त्याच्या डोक्यावर असते. असं असूनही ती सहज पणे गोष्टी पाहू शकते आणि फिरू शकते. ते डोळे मिटतात, जे माशांमध्ये एक असामान्य आणि दुर्मिळ वर्तन आहे. सेटन हिल युनिव्हर्सिटीचे ब्रेट अलो यांच्या मते, प्रोसिडिंग्स ऑफ द नॅशनल अ‍ॅकॅडमी ऑफ सायन्सेस (2023) नुसार, “ते आपले डोळे पाण्याने भरलेल्या कवटीच्या पोकळीत परत हलवतात,” ज्यामुळे त्यांना ओलावा टिकवून ठेवण्यास, कचरा साफ करण्यास आणि डोळ्यांचे संरक्षण करण्यास मदत होते.

“आपण या खरोखर प्राथमिक किंवा मूलभूत शरीररचनाशास्त्राचा वापर करून एक अतिशय जटिल मल्टीफॅक्टोरियल वर्तन तयार करू शकता,” अलो पुढे म्हणतात, उत्क्रांती विद्यमान भागांचा वापर नवीन हेतूंसाठी कसा करू शकते हे दर्शविते.