घरी बनवा आरोग्यदायी च्यवनप्राश, हिवाळ्यात शरीर राहील उबदार
आयुर्वेदानुसार च्यवनप्राश शरीराला उबदार ठेवते आणि सर्दी, खोकला आणि अशक्तपणा यासारख्या समस्यांपासून संरक्षण करते. हे केवळ मुलांसाठी आणि वृद्धांसाठीच फायदेशीर नाही, तर दररोज कमी प्रमाणात सेवन केल्यास ते सर्व वयोगटातील लोकांसाठी फायदेशीर आहे. आजच्या लेखात आपण घरी च्यवनप्राश बनवण्याची रेसिपी जाणून घेऊयात.
हिवाळा सुरू झाला आहे. थंड हवामानामुळे सर्दी आणि फ्लूसारख्या समस्या टाळण्यासाठी शरीराला उबदार ठेवणे अधिक महत्त्वाचे होते. आयुर्वेद या ऋतूत शरीराला आतून बळकट करण्यासाठी अनेक पदार्थ आहेत ज्याचे आपण प्रत्येकजण सेवन करत असतो. त्यापैकी सर्वात प्रभावी म्हणजे च्यवनप्राश. हे केवळ एक टॉनिक नाही तर औषधी वनस्पती, मसाले आणि पोषक तत्वांनी समृद्ध असलेले पारंपारिक औषधी मिश्रण आहे. च्यवनप्राश रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते आणि हंगामी आजारांपासून संरक्षण करते.
बाजारात च्यवनप्राशचे अनेक ब्रँड उपलब्ध असले तरी, त्यात बऱ्याचदा प्रिझर्व्हेटिव्ह्ज आणि साखरेचे प्रमाण जास्त असते. म्हणूनच तुम्ही घरी शुद्ध आणि पौष्टिक च्यवनप्राश तयार केला तर ते केवळ आरोग्यदायीच नाही तर चवीलाही चांगले लागेल. या लेखात आपण नैसर्गिक च्यवनप्राश बनवण्याचा एक सोपी रेसिपी जाणून घेऊयात.
1 किलो च्यवनप्राश बनवण्यासाठी लागणारे साहित्य
आवळा 1 किलो
तूप 200 ग्रॅम
250 ग्रॅम मध
गूळ किंवा साखर 500 ग्रॅम
मसाल्यांचे मिश्रण (औषधी वनस्पती)
पिप्पली 5 ग्रॅम
दालचिनी 5 ग्रॅम
हिरवी वेलची 5 ग्रॅम
तेजपत्त्याची 23 पाने
नागकेसर 2 ग्रॅम
ज्येष्ठमध 10 ग्रॅम
अश्वगंधा 10 ग्रॅम
शतावरी 10 ग्रॅम
विदारिकंद 10 ग्रॅम
लवंगा 23
काळी मिरी 5 ग्रॅम
5 ग्रॅम सुंठ
तीळाचे तेल 1 टीस्पून
बनवण्याची पद्धत
स्टेप 1 : आवळा पेस्ट बनवणे
प्रथम आवळा धुवून घ्या. त्यानंतर एका भांड्यात पाणी घेऊन त्यात आवळा शिजवून घ्या. आवळा थंड झाल्यावर, बिया काढून टाका आणि बारीक पेस्ट बनवा. एका पॅनमध्ये थोडे तूप टाका आणि आवळा पेस्ट मंद आचेवर परतून घ्या. सतत ढवळत राहा जेणेकरून ते तळाशी चिकटणार नाही. जेव्हा रंग गडद होईल आणि तूप वेगळे होऊ लागेल तेव्हा गॅस बंद करा.
स्टेप 2 : गूळ/साखर पाक तयार करा
आता एक वेगळे पॅन घ्या आणि त्यात थोडे पाणी गूळ किंवा साखर मिक्स करा. एक-स्ट्रिंग सिरप तयार होईपर्यंत ते गरम करा. आता, हे सिरप आवळ्याच्या पेस्टमध्ये मिक्स करून मिश्रण चांगले मिक्स करा.
स्टेप 3: औषधी वनस्पतींचा वापर
सर्व औषधी वनस्पती एकत्र करा आणि बारीक पूड करा. नंतर तयार बारीक पेस्ट मध्ये 1 चमचा तीळाचे तेल आणि उरलेले तूप मिक्स करून मंद आचेवर सतत ढवळत रहा. मिश्रण घट्ट, सुगंधी आणि चिकट झाल्यावर गॅस बंद करा. मिश्रण पूर्णपणे थंड झाल्यावर त्यात मध मिक्स करून चांगले मिक्स करा आणि काचेच्या बाटलीत भरून ठेवा.
च्यवनप्राश कसे सेवन करावे?
हिवाळ्यात च्यवनप्राश खाणे अत्यंत फायदेशीर आहे. च्यवनप्राश सर्व वयोगटातील लोकं खाऊ शकतात. प्रौढांनी सकाळी रिकाम्या पोटी किंवा दुधासोबत 1 ते 2 चमचे घ्यावे. मुलांना 1/2 चमचा च्यवनप्राश घेऊन दूध किंवा कोमट पाण्यासोबत द्यावे.
च्यवनप्राशचे फायदे
घरी बनवलेला च्यवनप्राश पूर्णपणे नैसर्गिक आहे आणि शरीराला असंख्य फायदे देतो. हिवाळ्यात च्यवनप्राश खाल्ल्याने रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत होते, सर्दी, फ्लू आणि संसर्गांपासून संरक्षण होते. ते ऊर्जा आणि चैतन्य देखील वाढवते. आवळा आणि तुपामुळे च्यवनप्राश त्वचेसाठी देखील फायदेशीर आहे. त्यात विविध औषधी वनस्पतींचा वापर केल्याने ते पचन आणि स्मरणशक्ती सुधारण्यास प्रभावी ठरते.
( डिस्क्लेमर : या आर्टिकलमध्ये देण्यात आलेली माहिती व उपाय हे सामान्य ज्ञानावर आधारित आहेत. आमचा याला दुजोरा नाही. ते अवलंबण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला जरूर घ्यावा.)
