Papaya : पपई लागवडीस पोषक वातावरण, कृषितज्ञांच्या 10 टीप्स वापरा अन् भरघोस उत्पादन मिळवा

सध्या रब्बी हंगामातील पिके अंतिम टप्प्यात आहे. मार्च महिना उजावडा असून या महिन्याच्या सुरवातीला जर शेतकऱ्यांनी पपई लागवड केली तर योग्य वेळी लागवड आणि भरघोस उत्पादन शेतकऱ्यांना घेता येणार आहे. लागवड करण्यापूर्वी रोपांचे प्रत्यारोपण करणे गरजेचे आहे. त्यामुळे पपई लागवडीचे पुर्व नियोजन असणे गरजेचे आहे.

नंदूरबारमध्ये पपईचे दर ठरल्यामुळे आता पुन्हा 15 दिवसानंतर तोड सुरु झाली आहे.

राजेंद्र खराडे | Updated on: Mar 02, 2022 | 5:05 AM

मुंबई : सध्या (Rabi Season) रब्बी हंगामातील पिके अंतिम टप्प्यात आहे. मार्च महिना उजावडा असून या महिन्याच्या सुरवातीला जर शेतकऱ्यांनी (Papaya Cultivation) पपई लागवड केली तर योग्य वेळी लागवड आणि भरघोस उत्पादन शेतकऱ्यांना घेता येणार आहे. लागवड करण्यापूर्वी रोपांचे प्रत्यारोपण करणे गरजेचे आहे. त्यामुळे पपई लागवडीचे (Pre Planning) पुर्व नियोजन असणे गरजेचे आहे. उत्तर भारतातील बहुतांश भागात मार्च-एप्रिलमध्ये लावलेली पपईची रोपे फेब्रुवारीच्या दुसऱ्या आठवड्यापर्यंत नर्सरीत तयार होत नाहीत कारण या वेळेपर्यंत रात्रीचे तापमान 10 अंश सेल्सिअसच्या आसपास असते, त्यामुळे पपईच्या बिया रुजत नाहीत. ऐन लागवडीच्या दरम्यानच प्रत्यारोपण केले तर बीजारोपण हे लांबणीवर पडते. त्यामुळे फेब्रुवारी महिन्याच्या सुरवातीलाच नर्सरीमध्येच प्रत्यारोपण केले तर योग्य वेळी लागवड करता येणार आहे. सर्वकाही वेळेत झाले तरच उत्पादनात वाढ होणार आहे.

1.पपईचे पीक पॉली हाऊसमध्येच अधिक बहरते असे नाही तर अल्पभूधारक शेतरकरीही साधे शेड तयार करुन पपईचे उत्पादन घेऊ शकतात, यासाठी डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी शेतकऱ्यांना 10 टीप्स दिलेल्या आहेत. शेतकऱ्यांनी बांबूचे लाकूड किंवा लोखंडी रॉड वाकवता येणार आहेत. ते दुमडून चौकणी पलंगासारखे शेड तयार करावे लागणार आहे. त्यासाठी २० ते ३० मायक्रॉन जाड आणि दोन मीटर रुंद पांढऱ्या पारदर्शक पॉलिथिलीन शीटची आवश्यकता असते. या माध्यमातून 1 मीटर रुंद, 15 सेंटीमीटर उंच पलंग आवश्यकतेनुसार तयार केले जातात. या पलंगांमध्ये पपईच्या बिया 2 सेंटीमीटर खोलीवर ओळीत पेरल्या जातात.

2. पपईचे बियाणे प्रो ट्रेमध्ये देखील लावले जाऊ शकते. साधारणतः एक हेक्टर शेतात लागवड करण्यासाठी साधारण 250 ग्रॅम ते 300 ग्रॅम बियांची गरज भासते. लाल स्त्री एफ 1 या वाणाच्या बियाण्याची नर्सरी पिकवली तर फक्त `60 ते 70 ग्रॅम बियाण्याची गरज भासेल.

3. रेड लेडी बियाणाच्या 10 ग्रॅमच्या पॅकेटमध्ये सुमारे 600 बिया असतात आणि हे बियाणे नर्सरीमध्ये तंत्र शुध्द पद्धतीने उगवले तर सुमारे 90 टक्के अंकुरित होतात. जर रेड लेडी बियाणाची मुख्य शेतात 1.8 मीटर x 1.8 मीटर अंतरावर पपईची लागवड केली तर हेक्टरसाठी सुमारे 3200 रोपे लागतील

4 रेड लेडीच्या सर्व वनस्पती फळ देतात कारण ही झाडे उभयलिंगी म्हणजेच नर मादी फुले एकाच झाडावर लावतात म्हणून त्याचे एकाच ठिकाणी एकच रोप लावतात. पपईच्या प्रजातीमध्ये नर आणि मादी फुले वेगवेगळ्या वनस्पतींवर येतात, तेथे एकाच ठिकाणी तीन रोपे लावली जातात, अशा प्रकारे एक हेक्टरसाठी सुमारे 9 हजार 600 पपईची झाडे लागतात.

5 रोपवाटिकेसाठी आधी तांबडी माती दोन किलो कंपोस्ट खत, वर्मी कंपोस्ट, 25 ग्रॅम ट्रायकोडर्मा आणि 75 ग्रॅम एनपीके नर्सरीच्या बेडमध्ये मिसळले जातात. खत मिसळण्याचे काम 10 दिवस आधी झाले तर फायदा होणार आहे. यानंतर रोपवाटिका बेड सपाट करून ओळींमध्ये बिया पेरल्या जातात.

6 यानंतर ज्या बियाणे लावले आहे ते मातीने व कुजलेल्या खताने झाकून ठेवावे व शक्य असल्यास उगवण होईपर्यंत पेंढ्या व गवताने झाकून ठेवावे, नंतर लोखंडी सळया 2-3 फूट उंच उचलाव्यात व फिरवून दोन्ही बाजूंनी जमिनीमध्ये गाढव्यात. त्यानंतर वरून पारदर्शक पॉलिथिनने झाकले जाते. अशा प्रकारे कॉस्ट पॉली बोगदा तयार केला जातो . गरजेनुसार प्लममधून रोपांवर पाण्याची फवारणी करावी.

7 काही वेळा उगवण झाल्यानंतर जमिनीच्या पृष्ठभागावरून पपईची झाडे वितळू लागतात. या रोगाला आद्र लागण रोग म्हणतात. यापासून वनस्पतींचे संरक्षण करण्यासाठी रिडोमिल एम गोल्ड नावाचे 2 ग्रॅम औषध प्रति लिटर पाण्यात विरघळवून वनस्पतींवर फवारणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे रोगाचा विषाणू मोठ्या प्रमाणात कमी होतो.

8 अशा प्रकारे पाच ते सहा आठवड्यांनंतर रोपे लागवडीसाठी तयार होतात. मार्च महिन्यात जेव्हा अनुकूल वातावरण असते तेव्हा रोपवाटिकेत तयार केलेल्या रोपांचे मुख्य शेतात स्थलांतर केल्यास शेतकऱ्याचा वेळ वाचतो व पीक तयार होते, जे विकून शेतकऱ्याला अधिक नफा मिळतो. साधारण 30 ते 35 दिवसांत रोपवाटिकेत रोपे तयार होतात.

9 कमी खर्चात रोपे तयार तयार करण्याच्या प्रक्रियेत रोगराईचा प्रादुर्भावही कमीच असतो.बाहेरच्या बाजूच्या तुलनेत पॉलि हाऊसचे तापमान 5 ते 7 अंश सेल्सिअस जास्त असते, त्यामुळे बियांची उगवण सुलभ होते. या तंत्रात महागड्या महागड्या पॉली हाऊसमध्ये मोठ्या शेतकऱ्याला मिळणारे जवळपास सर्व फायदेही गरीब शेतकऱ्याला मिळतात.

10 या तंत्राने शेतकरी मोठ्या प्रमाणावर रोपे तयार करून विक्री करून कमी वेळेत जास्तीत जास्त नफा कमवू शकतो. बांबूच्या फेट्या, लोखंडी सळ्या अशा स्थानिक वस्तूंपासून कमी किमतीचा पॉलि हाऊस शेतकऱ्यांना स्वत:च सहज बनवता येतो.