भूकंप आणि त्सुनामीचा धोका प्राण्यांना माणसांपेक्षा आधी कसा कळतो? जाणून घ्या यामागील रहस्य
प्राणी, विशेषतः कुत्रे, हत्ती आणि म्हशी, यांना नैसर्गिक आपत्तींचा अंदाज माणसांपेक्षा आधीच येतो, हे तुम्ही ऐकले असेलच. पण हे कसे शक्य होते? चला, यामागच्या वैज्ञानिक रहस्याचा शोध घेऊया आणि जाणून घेऊया की या प्राण्यांना धोक्याचा इशारा नेमका कसा मिळतो.
रशियामध्ये नुकत्याच आलेल्या भूकंपाने आणि त्यानंतर जपानमध्ये आलेल्या त्सुनामीच्या धोक्यामुळे जगभरात नैसर्गिक आपत्तींची चर्चा पुन्हा सुरू झाली आहे. या आपत्तींचा अंदाज माणसांना नसतो, पण प्राणी मात्र हे धोके आधीच ओळखतात. पण त्यांना हे कसं कळतं, असा प्रश्न तुम्हालाही पडला असेल. चला तर मग, जाणून घेऊया यामागचं वैज्ञानिक कारण आणि प्राण्यांची ही खास क्षमता.
प्राण्यांना नैसर्गिक आपत्तींचा अंदाज कसा येतो?
वैज्ञानिक आणि तज्ज्ञांच्या मते, नैसर्गिक आपत्ती येण्यापूर्वी वातावरणात अनेक सूक्ष्म बदल होतात. हे बदल माणसांना लगेच कळत नाहीत, पण प्राण्यांच्या इंद्रियांची संवेदनशीलता (sensory organs) माणसांपेक्षा खूप जास्त असते. त्यामुळे ते हे बदल लगेच ओळखतात.
1. सूक्ष्म कंपनांची जाणीव: भूकंप येण्यापूर्वी जमिनीखाली काही कंपने सुरू होतात. ही कंपने माणसांना जाणवत नाहीत, पण कुत्रे, साप, आणि इतर प्राणी ती लवकर ओळखतात.
2. वातावरणातील दाब: त्सुनामी किंवा वादळ येण्यापूर्वी हवेच्या दाबात बदल होतो. पक्षी आणि काही प्राण्यांना हा दाब लगेच जाणवतो.
थोडक्यात, प्राण्यांची ऐकण्याची, वास घेण्याची आणि जमिनीखालील कंपने ओळखण्याची क्षमता खूप तीव्र असल्याने, त्यांना संभाव्य धोक्याची जाणीव माणसांपेक्षा आधी होते.
कोणत्या प्राण्यांना मिळतो धोक्याचा इशारा?
अनेक प्राण्यांच्या वर्तनातून नैसर्गिक आपत्तीचा अंदाज लावता येतो:
1. कुत्रे: भूकंपापूर्वी कुत्रे अस्वस्थ होतात, जोरात भुंकायला लागतात आणि पळून जाण्याचा प्रयत्न करतात. जमिनीखालील सूक्ष्म कंपनांमुळे ते असा प्रतिसाद देतात.
2. हत्ती: त्सुनामीच्या धोक्याचा हत्तींना लवकर अंदाज येतो. किनारपट्टीच्या भागांमध्ये राहणारे हत्ती धोका जाणवल्यावर सुरक्षित जागी पळून जातात.
3. साप: साप जमिनीवरच्या हालचालींबाबत खूप संवेदनशील असतात. भूकंप किंवा भूगर्भीय हालचालींचा त्यांना लगेच अंदाज येतो आणि ते सैरावैरा धावायला लागतात.
4. मासे: त्सुनामी किंवा महापुराचा धोका असल्यावर मासे वेगाने पोहायला लागतात, कारण त्यांना पाण्यातील बदलांचा लगेच अंदाज येतो.
5. पक्षी: नैसर्गिक आपत्ती येण्यापूर्वी पक्षी एकत्र जमा होतात आणि असामान्य पद्धतीने उडायला लागतात. हवेच्या दाबातील बदलांमुळे ते असा प्रतिसाद देतात.
6. पाळीव प्राणी: गाय आणि म्हैस यांसारखे पाळीव प्राणीही नैसर्गिक आपत्तींपूर्वी बेचैन होतात आणि इकडे-तिकडे धावायला लागतात.
या प्राण्यांच्या वर्तनाकडे लक्ष दिल्यास, आपल्यालाही संभाव्य धोक्याचा काही प्रमाणात अंदाज येऊ शकतो. ही त्यांच्या जगण्याची एक नैसर्गिक कला आहे, जी माणसांनाही काहीतरी शिकवते.
( डिस्क्लेमर : या आर्टिकलमध्ये देण्यात आलेली माहिती व उपाय हे सामान्य ज्ञानावर आधारित आहेत. आमचा याला दुजोरा नाही. ते अवलंबण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला जरूर घ्यावा.)
