एमआरआय आणि सीटी स्कॅनमध्ये काय फरक असतो? डॉक्टरांकडून समजून घ्या
वैद्यकीय जगात शरीराच्या अंतर्गत समस्यांचा शोध घेण्यासाठी अनेक तंत्रज्ञान उपलब्ध आहेत. एमआरआय आणि सीटी स्कॅन त्यापैकीच दोन प्रमुख चाचण्या आहेत. अनेकदा सामान्य माणसाला या दोन्हीतील फरक समजत नाही. म्हणूनच या दोन्ही तपासण्या कशा काम करतात आणि त्यांची गरज केव्हा पडते, हे सविस्तरपणे जाणून घेऊया.
जेव्हा शरीरात काही दुखत असेल किंवा काहीतरी बिघडले असेल, तेव्हा आपण अनेकदा डॉक्टरकडे जातो. डॉक्टर आपल्याला तपासणीसाठी वेगवेगळ्या चाचण्या सुचवतात, ज्यापैकी दोन महत्त्वाच्या चाचण्या म्हणजे सीटी स्कॅन आणि एमआरआय. अनेकदा लोकांना या दोन्ही स्कॅनमध्ये काय फरक आहे हे माहीत नसतं आणि ते गोंधळात पडतात. चला, सोप्या भाषेत या दोघांमधील फरक समजून घेऊया.
सीटी स्कॅन आणि एमआरआय मध्ये काय फरक आहे?
डॉक्टर आपल्या शरीराच्या आतल्या भागाची स्थिती पाहण्यासाठी सीटी स्कॅन किंवा एमआरआयची मदत घेतात. हे दोन्ही स्कॅन वेगवेगळ्या पद्धतींनी काम करतात आणि वेगवेगळ्या समस्या ओळखण्यासाठी वापरले जातात.
एमआरआय
एमआरआय हे ‘मॅग्नेटिक रेझोनन्स इमेजिंग’ या पूर्ण नावाने ओळखले जाते. हे स्कॅन चुंबकीय क्षेत्र (magnetic field) आणि रेडिओ लहरी (radio waves) वापरून शरीरातील अवयवांचे चित्र काढते. एमआरआय स्कॅनमध्ये कोणत्याही प्रकारच्या रेडिएशनचा वापर होत नाही, त्यामुळे ते खूप सुरक्षित मानले जाते.
हे केव्हा वापरले जाते?
एमआरआयचा वापर विशेषतः शरीरातील मऊ ऊती जसे की मेंदू, मज्जातंतू, स्नायू, स्नायूबंध आणि गाठी तपासण्यासाठी केला जातो. जर तुम्हाला मणक्याचा त्रास असेल किंवा सांधेदुखी असेल, तर डॉक्टर एमआरआय करण्यास सांगतात. हे स्कॅन जास्त वेळ घेते, साधारणपणे ३० मिनिटे ते एक तास लागतो.
सीटी स्कॅन
सीटी स्कॅन ‘कंप्यूटेड टोमोग्राफी’ या पूर्ण नावाने ओळखले जाते. हे एक्स-रे तंत्रज्ञानावर आधारित आहे. यात शरीराच्या वेगवेगळ्या कोनातून अनेक एक्स-रे काढले जातात आणि कॉम्प्युटरच्या मदतीने त्यातून 3 डी ईमेज तयार केले जाते. यात कमी प्रमाणात रेडिएशनचा वापर होतो.
हे केव्हा वापरले जाते?
सीटी स्कॅनचा वापर हाडांचे फ्रॅक्चर, डोक्याला झालेली दुखापत, फुफ्फुसांचे आजार आणि अंतर्गत रक्तस्राव यासारख्या समस्या शोधण्यासाठी अधिक प्रभावी ठरतो. हे स्कॅन एमआरआयच्या तुलनेत खूप कमी वेळेत, काही मिनिटांतच पूर्ण होते.
सीटी स्कॅन आणि एमआरआयमधील मुख्य फरक:
तंत्रज्ञान: एमआरआयमध्ये चुंबकीय क्षेत्र आणि रेडिओ लहरी वापरल्या जातात, तर सीटी स्कॅनमध्ये एक्स-रे रेडिएशनचा वापर होतो.
उद्देश: एमआरआय मऊ ऊती तपासण्यासाठी उत्तम आहे, तर सीटी स्कॅन हाडांच्या आणि गंभीर दुखापतींच्या तपासणीसाठी अधिक योग्य आहे.
वेळ: सीटी स्कॅन जलद होते, तर एमआरआयला जास्त वेळ लागतो.
सुरक्षितता: एमआरआयमध्ये रेडिएशन नसल्यामुळे ते जास्त सुरक्षित आहे, पण जर तुमच्या शरीरात पेसमेकर किंवा धातूचा कोणताही भाग असेल, तर तुम्हाला एमआरआय टाळावा लागतो. सीटी स्कॅनमध्ये कमी प्रमाणात रेडिएशन असल्यामुळे ते वारंवार करणे टाळले जाते.
