ट्रकच्या टायरजवळ रबरच्या पट्ट्या का लटकवलेल्या असतात? खरा उपयोग माहीत आहे ?
अनेकजण या पट्ट्यांकडे केवळ जुन्या टायर ट्यूब्सचा वापर किंवा सजावटीचा भाग म्हणून पाहतात आणि त्याकडे दुर्लक्ष करतात. मात्र खरं सांगायचं झालं, तर या पट्ट्यांचा उपयोग डिझाइनसाठी नसून, त्यांच्या मागे एक शहाणपणाचं आणि तितकंच कार्यक्षम कारण दडलेलं असतं, जे या लेखातून आपण समजून घेतले आहे.
आपण अनेकदा रस्त्यावरून जाताना ट्रकच्या मागच्या चाकांजवळ लटकत असलेल्या काळ्या रबरच्या पट्ट्या पाहिल्या असतील. काही वेळा त्या वापरलेल्या टायर ट्यूब्ससारख्या दिसतात. पण बहुतांश लोक त्यांना केवळ सजावटीचा भाग समजून दुर्लक्ष करतात. खरंतर या पट्ट्यांचा उपयोग केवळ ‘डिझाइन’साठी नाही, तर यामागे एक उपयुक्त आणि अगदी “देसी” कारण दडलेलं आहे, जे आज आपण या लेखातून समजून घेणार आहोत.
रबरच्या पट्ट्या म्हणजे ?
अनेक जण समजतात की या रबरच्या पट्ट्या म्हणजे एकप्रकारचा नजरबट्टू असतो, जसा आपण घराबाहेर लिंबू-मिरची लावतो तसा. पण खरी गोष्ट वेगळी आहे. या पट्ट्यांचा मुख्य उद्देश आहे ट्रकच्या चाकांवर साचणाऱ्या धूळ-मातीची साफसफाई करणं.
जेव्हा ट्रक रस्त्यावरून धावत असतो, विशेषतः मातीच्या, धुळीच्या किंवा ओल्या रस्त्यांवरून, तेव्हा त्याच्या टायरवर अनेक प्रकारची घाण, धूळ, माती, लहान दगड, वगैरे जमत असते. ही सगळी घाण टायरच्या ट्रेडवर (टायरच्या घडीव पट्ट्यांवर) साचली, तर टायरची पकड कमकुवत होते आणि टायर लवकर खराब होतो.
कसा होतो उपयोग?
या लटकवलेल्या पट्ट्या साध्या रबरच्या ट्यूब्सपासून बनवलेल्या असतात. ट्रक जेव्हा वेगाने धावतो, तेव्हा या पट्ट्या हवेच्या दाबाने व ट्रकच्या गतीमुळे सतत हलत राहतात. हलताना त्या टायरला सतत स्पर्श करत राहतात आणि अशा प्रकारे टायरवर साचलेली धूळ व माती स्वाभाविकपणे झटकली जाते. एकप्रकारे हे ‘चलता-फिरता टायर क्लिनर’चं काम करतं.
या देसी जुगाडाचे फायदे काय?
1. टायरवर साचणारी घाण सतत निघत असल्याने टायर लवकर झिजत नाही, त्यामुळे टायर अधिक काळ टिकतो.
2. स्वच्छ टायर रस्त्यावर चांगली पकड घेतात, त्यामुळे ट्रकची स्टॅबिलिटी व ड्रायव्हिंग सेफ्टी सुधारते.
3. वारंवार टायर धुण्याची गरज लागत नाही, त्यामुळे ड्रायव्हरचा वेळ आणि पैसे दोन्ही वाचतात.
4. ट्रकच्या टायरवर चकाकी राहते, जे पाहणाऱ्याला सौंदर्यदृष्ट्याही चांगले वाटते.
म्हणून पुढच्या वेळी जेव्हा तुम्ही एखाद्या ट्रकच्या टायरजवळ लटकणाऱ्या त्या रबर पट्ट्या पाहाल, तेव्हा लक्षात ठेवा त्या केवळ सजावटीसाठी नसून, ट्रक आणि ड्रायव्हरचा काम सोपं करणारा हुशार ‘देसी उपाय’ आहे. ग्रामीण भागातील ट्रकचालकांनी अनेकदा अडचणीवर मार्ग शोधत असे छोटे उपाय शोधलेले असतात, जे विज्ञानाच्या मूलतत्त्वांवर आधारित असून अत्यंत किफायतशीर असतात.
