हार्ट रेट आणि पल्स रेट, यामध्ये काय फरक? जाणून घ्या
हृदय रेट आणि पल्स रेटबद्दल लोक संभ्रमात आहे. तुम्हालाही याबद्दल अनेकदा प्रश्न पडला असेल. हार्ट रेट आणि पल्स रेट हे एकच आहेत की वेगळे हे लोकांना समजत नाही. अशावेळी या दोघांबद्दल जाणून घेणं आपल्यासाठी महत्त्वाचं ठरतं. हे दोन्ही एकच आहेत की वेगळे चला तर मग जाणून घेऊया.
हार्ट रेट म्हणजे हृदय गती आणि पल्स रेट म्हणजे नाडीची गती, हे दोन्ही एकच आहे, असं अनेकांना वाटतं. दोन्ही सारखे आहे असं म्हणत गोंधळ उडतो. हे दोन्ही वेगळ्या प्रकारे कार्य करते. हृदय गती म्हणजे हार्ट रेट मिनिटाला किती वेळा धडधडते. हे हृदयाचे आरोग्य आणि शरीराची शारीरिक स्थिती दर्शवते.
मेंदू आणि शरीराच्या गरजेनुसार हृदयगती कमी-अधिक असू शकते. हार्ट रेट केवळ आपल्या हृदयाची माहिती देत नाही तर आपली जीवनशैली देखील सांगते. त्याच वेळी, पल्स रेट रक्तवाहिन्यांमधील रक्त प्रवाह दर्शवितो. जेव्हा हृदय रक्त पंप करते. यामुळे रक्तवाहिन्यांमध्ये एक तरंग तयार होते, ज्याला नाडी म्हणतात. हार्ट रेट आणि पल्स रेट दोन्ही शरीराच्या कार्याबद्दल आणि हृदयाच्या आरोग्याबद्दल महत्त्वपूर्ण माहिती देतात.
हार्ट रेट आणि पल्स रेटमध्ये काय फरक?
हार्ट रेट
1 मिनिटात हृदय किती वेळा धडधडते याला हार्ट रेट म्हणतात. हृदयगती देखील कमी-अधिक असू शकते. हे त्या व्यक्तीच्या शारीरिक आणि मानसिक कारणावर अवलंबून असते. विश्रांतीच्या अवस्थेत हृदयाचे ठोके कमी होतात. त्याचबरोबर व्यायाम करताना किंवा काम करताना किंवा भीतीच्या वातावरणात हृदयाचे ठोके वाढण्याची शक्यता असते. हार्ट रेट हृदयाच्या आरोग्याचे लक्षण आहे. कमी किंवा उच्च हृदय गती हृदयाशी संबंधित समस्यांचे लक्षण असू शकते.
पल्स रेट
पल्स रेट हे रक्तवाहिन्यांमधील रक्त प्रवाहाचे संकेत आहे. पल्स रेटला हृदय गतीचे मोजमाप देखील म्हणता येईल. हे हृदयगती शोधण्यास देखील मदत करते. जेव्हा आपल्या हृदयातून रक्त रक्तवाहिन्यांमधून शरीराच्या विविध भागात पाठवले जाते तेव्हा रक्त प्रवाहामुळे रक्तवाहिन्या विस्तारतात आणि आकुंचन पावतात.
रक्तवाहिन्यांच्या या क्रियेला पल्स रेट म्हणतात. शारीरिक स्थिती, इजा आणि स्थितीनुसार प्रत्येक व्यक्तीचा पल्स रेट कमी किंवा वाढत राहतो.
या दोघांमध्ये ‘हा’ मोठा फरक
हार्ट रेट
हृदयगती 1 मिनिटात हृदयाचे ठोके मोजते. विश्रांती दरम्यान हृदय गती सहसा कमी असते आणि शारीरिक अ‍ॅक्टिव्हिटीदरम्यान वाढते.
पल्स रेट
पल्स रेट म्हणजे रक्तवाहिन्यांमध्ये जाणवणारा हृदयाचा ठोका, प्रतिबिंबित करतो की हृदय शरीरात किती वेळा रक्त पंप करीत आहे. जेव्हा हृदय आकुंचन पावते आणि विस्तारते तेव्हा ते रक्तवाहिन्यांमध्ये तरंग किंवा दबाव तयार करते, ज्याला नाडी म्हणतात. हे मनगट, मान किंवा इतर रक्तवाहिन्यांवर बोटांनी जाणवते.
हार्ट रेट आणि पल्स रेट किती असावे?
प्रौढांमध्ये: 60-100 BPM (बीट्स प्रति मिनिट) स्त्रियांमध्ये सामान्यत: पुरुषांपेक्षा हृदयगती जास्त असते. याशिवाय पल्स रेटही 60 ते 100 BPM आहे. शारीरिक स्थिती, आरोग्य आणि मानसिक परिस्थितीमुळे त्याची व्याप्ती कमी-अधिक असू शकते. अॅथलीट्समधील विश्रांती हृदय गती 60 BPM पेक्षा कमी असू शकते. मुलांमध्ये हे 70-120 BPM दरम्यान असू शकते.
वयानुसार हृदय गती कशी असावी?
वयोगट वर्ष हार्ट रेट (BPM)
18-30 80.2 पर्यंत
30-50 75.3-78.5
50-70 73.0-73.9
हृदयगती हे हृदयाच्या ठोक्याचे मोजमाप आहे. त्याचबरोबर पल्स रेटमुळे रक्तवाहिन्यांमधील रक्तप्रवाहाच्या वेगाची माहिती मिळते. हृदयाचे आरोग्य आणि तंदुरुस्ती राखण्यासाठी दोघांचे निरीक्षण करणे आवश्यक आहे. त्यांच्या दरात काही फरक आढळल्यास तत्काळ डॉक्टरांशी संपर्क साधावा. निरोगी जीवनशैलीचा अवलंब करून आणि नियमित तपासणी करून आपण आपले हृदय निरोगी ठेवू शकता.
( डिस्क्लेमर : या आर्टिकलमध्ये देण्यात आलेली माहिती व उपाय हे सामान्य ज्ञानावर आधारित आहेत. आमचा याला दुजोरा नाही. ते अवलंबण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला जरूर घ्यावा.)
