आण्विक बुलेटिनमध्ये अणुयुद्ध, तीन देशांची नावे, जगात दहशत

हिरोशिमा आणि नागासाकीवरील अणुबॉम्बहल्ल्याच्या 80 वर्षांनंतर पुन्हा अशीच परिस्थिती उद्भवू शकते. रशिया आणि चीनसोबत अमेरिकेच्या संघर्षाच्या पार्श्वभूमीवर तज्ज्ञांनी हे घड्याळ वाढवले आहे. म्हणजेच आण्विक धोका वाढला आहे. अमेरिकेने 80 वर्षांपूर्वी 6 ऑगस्टला होरोशिमा आणि 9 ऑगस्टला नागासाकीवर अणुबॉम्ब टाकले होते. या हल्ल्याचे भयावह परिणाम होऊनही अणुयुद्धाचा धोका कायम आहे.

‘फॉक्स न्यूज’शी बोलताना हडसन इन्स्टिट्यूटच्या अणुतज्ज्ञ रेबेका हेनरिक म्हणाल्या की, अमेरिका पहिल्यांदाच रशिया आणि चीन या दोन अण्वस्त्रांचा सामना करत आहे. चीन आणि रशिया नवीन आण्विक क्षमता विकसित करत आहेत आणि अमेरिकेच्या विरोधात एकमेकांना सहकार्य करत आहेत. त्यामुळे अणुयुद्धाचा धोका वाढला आहे.

प्रलयकालीन घड्याळ पुढे सरकले

हेन्रिक म्हणाले की, शीतयुद्धाच्या काळात अमेरिकेला ज्या दबावाला सामोरे जावे लागले होते, त्यापेक्षा सध्याचे आण्विक धोक्याचे वातावरण मोठे आहे. त्यावेळी सोव्हिएत संघ हा अमेरिकेचा एकमेव आण्विक प्रतिस्पर्धी होता. त्या अर्थाने ही एक गंभीर समस्या आहे. विशेषत: चीन आणि रशियाची आण्विक क्षमतेतील गुंतवणूक आणि त्यांचे प्रत्युत्तरात्मक लक्ष्य यामुळे संकट वाढत आहे. ‘ ‘बुलेटिन ऑफ न्यूक्लिअर सायंटिस्ट्स’ने ‘होलोकॉस्ट क्लॉक’ला पुढे ढकलले आहे. यामुळे मध्यरात्री किंवा अणुवितळणे पूर्वीपेक्षा अधिक जवळ आले. अणुयुद्धाच्या धोक्याची पातळी मोजण्यासाठी या घड्याळाचा वापर केला जातो. जानेवारीमहिन्यात 78 वर्ष जुन्या या घड्याळाची जबाबदारी सांभाळणाऱ्या शास्त्रज्ञ मंडळ आणि सुरक्षा अधिकाऱ्यांनी म्हटले होते की, मध्यरात्रीनंतर 89 सेकंदांपर्यंत हे घड्याळ हलविणे हे जग अभूतपूर्व धोक्याच्या मार्गावर असल्याचे लक्षण आहे.

आण्विक धोका का वाढत?

उत्तर कोरियाकडून वाढता आण्विक धोका आणि इराणच्या आण्विक कार्यक्रमाबाबत चिंता असूनही धोक्याची पातळी रशिया, अमेरिका आणि चीन या आण्विक क्षेत्रातील तीन मोठ्या आण्विक कंपन्यांपुरतीच मर्यादित आहे. रशियाने आंतरराष्ट्रीय अणुकरारांचे पालन करण्यास नकार देणे तसेच अण्वस्त्रांचा विस्तार करण्याचा चीनचा आग्रह यामुळे हा वाढता धोका निर्माण झाला आहे.

मॅनहॅटन प्रकल्पाच्या शास्त्रज्ञांनी अणुयुद्धाच्या धोक्यांची जाणीव करून देण्यासाठी 1945 मध्ये अणुबुलेटिनची स्थापना केली. बुलेटिनमध्ये रशिया आणि चीनव्यतिरिक्त अमेरिका आपल्या अण्वस्त्रांचा विस्तार करण्यास तयार असल्याचे म्हटले आहे. यामुळे अण्वस्त्रांच्या मर्यादित वापरावर नियंत्रण ठेवता येते, हा विश्वास दृढ होतो. हा विश्वास जगाला अणुयुद्धात ढकलून देऊ शकतो.

यावर काय तोडगा निघेल?

मुख्य धोका हा एखाद्या देशाकडे असलेल्या अण्वस्त्रांची संख्या नाही, असा युक्तिवाद हेनरिक यांनी केला. ते त्यांच्या क्षमतेचा वापर कसा करतात याबद्दल आहे. पाश्चिमात्य देशांना आपल्या मागण्यांपुढे झुकण्यास भाग पाडण्यासाठी रशिया सातत्याने अण्वस्त्रांच्या वापराची धमकी देऊन आण्विक मर्यादा कमी करत आहे. हा जगाला मोठा धोका आहे.

यावर उपाय म्हणजे रशियाला समजूतदारपणे आणि काळजीपूर्वक सांगणे की ते आण्विक दबावाने यशस्वी होणार नाहीत आणि अमेरिकेकडे विश्वासार्ह प्रतिसाद पर्याय आहेत, असे हेन्रिक म्हणाले. अशा प्रकारे आपण आण्विक शांतता राखतो. त्यामुळे अण्वस्त्रांचा वापर होणार नाही, याची काळजी घेतली जाते.