बागकाम केल्याचे फायदे काय? वाचून तुम्हीही व्हाल चकित

फक्त झाडं लावणं किंवा बाग सांभाळणं एवढंच नाही, तर बागकाम हे मन आणि शरीरासाठी एक प्रभावी उपचार असल्याचं अलीकडील संशोधनांनी सिद्ध केलं आहे. बागकामामुळे वृद्ध लोकांची स्मरणशक्ती सुधारते, तणाव कमी होतो आणि डिमेंशिया सारख्या मानसिक आजारांवर सकारात्मक परिणाम होतो. नॉर्वेतील एक उदाहरण या बाबतीत अतिशय महत्त्वाचं आहे, जिथे ‘इम्पुल्ससेंटर’ नावाच्या केअर फार्मवर डिमेंशियाने ग्रस्त आजींच्या जीवनात बागकामाने आश्चर्यकारक बदल घडवून आणले आहेत. मातीशी खेळताना या वृद्धांनी मानसिकरित्या सुधारणा केली, सामाजिक संवाद वाढवला आणि एक नवीन जीवनशैली स्वीकारली. यामुळे त्यांच्या मानसिक आरोग्याला नवी ऊर्जा मिळाली.

संशोधनात बागकामाची महती

शास्त्रीय अभ्यास सांगतात की, बागकामामुळे मनाला शांती मिळते आणि शरीरही निरोगी राहते. 2015 मध्ये नॉर्वेने डिमेंशियासाठी ‘इन पि टुनेट’ (अंगणात परत) या फार्म-आधारित थेरपीचा समावेश राष्ट्रीय आरोग्य योजनेत केला. युरोपात ‘ग्रीन प्रिस्क्रिप्शन’ नावाची संकल्पना वाढत आहे, ज्यामध्ये रुग्णांना निसर्गात वेळ घालवण्याचा सल्ला दिला जातो. कनाडाच्या संशोधक मेलिसा लेम यांच्या म्हणण्यानुसार, बागकामामुळे केवळ शारीरिक क्रियाशीलता वाढत नाही, तर सामाजिक संबंधही मजबूत होतात, ज्यामुळे रक्तदाब, साखर आणि वजन नियंत्रणात राहते. या सर्व गोष्टी डिमेंशियापासून संरक्षण करण्यास मदत करतात.

स्कॉटलंडच्या युनिव्हर्सिटी ऑफ एडिनबरा येथील अभ्यासात दिसलं आहे की, जे लोक आयुष्यभर बागकाम करतात, त्यांची स्मरणशक्ती आणि मेंदूची कार्यक्षमता इतरांपेक्षा चांगली राहते. झाडांच्या देखभालीमुळे मेंदूचा स्मरणशक्ती, नियोजन आणि समस्या सोडवण्याचा भाग सक्रिय राहतो. ऑस्ट्रेलियातील एका अभ्यासानुसार, नियमित बागकाम करणाऱ्यांमध्ये डिमेंशियाचा धोका 36% पर्यंत कमी होतो. तसेच बागकामामुळे एकाग्रता वाढते, तणाव कमी होतो, औषधांवर अवलंबित्व कमी होते आणि पडण्याचा धोकाही कमी होतो.

प्रसिद्ध संशोधक रॉजर उलरिच म्हणतात, की फक्त झाडं आणि हिरवेगार परिसर पाहिल्याने देखील मेंदूला विश्रांती मिळते आणि मानसिक आरोग्य सुधारते. आपल्या पूर्वजांनी निसर्गाशी जुळलेलं जीवन जगल्यामुळे या घटकाचा मेंदूवर असा सकारात्मक परिणाम होतो.

डिमेंशियावर बागकामाचा सकारात्मक परिणाम

डिमेंशियाचा सामना करणाऱ्या वृद्धांसाठी बागकाम ही एक महत्त्वाची थेरपी ठरली आहे. 2024 मध्ये सेम्मेलवेईस युनिव्हर्सिटीच्या अभ्यासात दिसलं की, बागकामामुळे वृद्धांची चालण्याची गती आणि संतुलन सुधारते, जे डिमेंशियामुळे खालावते. याशिवाय, बागकाम करणाऱ्या लोकांमध्ये संवाद वाढतो आणि आक्रमक वर्तन कमी होते. युरोप आणि ब्रिटनमध्ये अनेक केअर सेंटर्समध्ये बागकामाला औषधोपचाराप्रमाणे वापरलं जातं. BMC Geriatrics मधील एका 2024 च्या अभ्यासात 51 डिमेंशिया रुग्णांवर बागकाम थेरपीचा परिणाम पाहिला गेला. यात त्यांनी मूड सुधारला, संवाद वाढवला आणि सामाजिक वर्तन सुधारलं.

शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी बागकाम

बागकाम केवळ मानसिक आरोग्यासाठीच नव्हे तर शारीरिक आरोग्यासाठीही लाभदायक आहे. झाडं लावणं, पाणी घालणं, खुरपणी करणं यांसारखे काम स्नायूंची ताकद वाढवतात, हाडं मजबूत करतात आणि शरीराची लवचिकता वाढवतात. तसेच, सूर्यप्रकाशात वेळ घालवल्यामुळे शरीराला व्हिटॅमिन D मिळतं, जे हाडांसाठी आणि रोगप्रतिकारक शक्तीसाठी आवश्यक आहे. बागकामामुळे तणावाचा हार्मोन कॉर्टिसॉल कमी होतो, ज्यामुळे रुग्णांबरोबर त्यांच्या काळजीवाहकांचं मानसिक स्वास्थ्यही सुधारतं.

2022 मधील एका अभ्यासानुसार, बागकाम करणाऱ्या डिमेंशिया रुग्णांना उद्देश आणि सामाजिक बंध वाढतात. जे लोक बागकामातून उत्पादन दान करतात, त्यांना आत्मसंतुष्टी आणि अभिमानाची भावना होते, ज्यामुळे एकटेपणा कमी होतो आणि सामाजिक जीवन समृद्ध होतं.

( डिस्क्लेमर : या आर्टिकलमध्ये देण्यात आलेली माहिती व उपाय हे सामान्य ज्ञानावर आधारित आहेत. आमचा याला दुजोरा नाही. ते अवलंबण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला जरूर घ्यावा.)