तुम्ही कधी विचार केला आहे का, की सार्वजनिक शौचालयांच्या फलकावर WC हाच शब्द का लिहिलेला असतो?

अनेक ठिकाणी टॉयलेट, वॉशरूम किंवा रेस्टरूम असे शब्द वापरले जातात, पण रेल्वे स्टेशन, विमानतळ किंवा मोठ्या मॉल्समध्ये आजही ‘WC’ हेच संक्षिप्त रूप पाहायला मिळते. तुम्हाला आश्चर्य वाटेल, पण या दोन अक्षरांमध्ये एक मोठा आणि मनोरंजक इतिहास दडलेला आहे.

‘WC’ या दोन अक्षरांचा खरा अर्थ आहे ‘Water Closet’ (वॉटर क्लोसेट). हा शब्द ऐकून तुम्हाला वाटेल की याचा अर्थ ‘पाण्याची पेटी’ असा होतो, पण तसा नाही. साधारणपणे 1900 च्या दशकात, युरोपमध्ये स्वच्छतागृहांची व्यवस्था आजच्यासारखी आधुनिक नव्हती. त्याकाळी, ज्या शौचालयांमध्ये ‘फ्लश’ करण्याची व्यवस्था होती, म्हणजेच पाणी वापरून घाण स्वच्छ करण्याची प्रणाली होती, अशा शौचालयांना ‘वॉटर क्लोसेट’ असे नाव दिले गेले. ‘क्लोसेट’ म्हणजे एक छोटासा कप्पा किंवा खोली, आणि त्यात ‘वॉटर’ म्हणजेच पाण्याची व्यवस्था होती, म्हणून हे नाव रूढ झाले.

हा शब्द वापरण्यामागचे मुख्य कारण म्हणजे, फ्लशची व्यवस्था असलेल्या या आधुनिक शौचालयांना पारंपरिक शौचालयांपासून वेगळे दाखवणे. सुरुवातीच्या काळात, ही एक नवीन आणि प्रगत तंत्रज्ञानाची ओळख होती. त्यापूर्वी, बहुतेक ठिकाणी फ्लश नसलेले शौचालय वापरले जात होते, ज्यामुळे स्वच्छतेची मोठी समस्या निर्माण होत होती. पाणी वापरून स्वच्छता राखण्याची ही नवीन पद्धत एक मोठी क्रांती होती. कालांतराने, या लांब नावाचे सोपे संक्षिप्त रूप म्हणून ‘WC’ चा वापर सुरू झाला आणि ते जगभरात लोकप्रिय झाले.

‘WC’ हे एक आंतरराष्ट्रीय चिन्ह बनले. या दोन अक्षरांना कोणत्याही भाषेची गरज नव्हती. तुम्ही कोणत्याही देशात गेलात तरी, ‘WC’ हा फलक पाहून तुम्हाला लगेच लक्षात येईल की इथे शौचालय आहे. यामुळे भाषिक अडथळे दूर झाले. म्हणूनच, आजही रेल्वे स्टेशन, विमानतळ, पर्यटन स्थळे आणि मोठ्या सार्वजनिक जागांवर याच शब्दाचा वापर केला जातो, जेणेकरून परदेशी पर्यटकांना किंवा वेगवेगळ्या भाषिक लोकांनाही दिशा कळेल.

या दोन अक्षरांनी केवळ एक ठिकाण दर्शविले नाही, तर मानवी इतिहासातील स्वच्छतेच्या एका महत्त्वाच्या टप्प्यालाही ते दर्शवतात. त्यामुळे, पुढच्या वेळी तुम्ही जेव्हा कोणत्याही सार्वजनिक शौचालयावर ‘WC’ हा शब्द पाहाल, तेव्हा तुम्हाला केवळ दोन अक्षरे दिसणार नाहीत, तर त्यामागे असलेला एक मनोरंजक इतिहासही आठवेल.