आदर्श आचारसंहिता काय आहे? आजपासून झारखंड आणि महाराष्ट्रात होणार लागू

महाराष्ट्रात आज विधानसभा निवडणुकीची घोषणा होणार आहे. निवडणुकीची घोषणा होताच राज्यात निवडणूक आयोगाची आदर्श आचारसंहिता लागू होणार आहे. महाराष्ट्रासह झारखंडमध्ये देखील निवडणुका होणार आहेत.  त्यामुळे या दोन्ही राज्यांमध्ये आदर्श आचारसंहिता लागू होईल. त्यासोबतच राज्यात अनेक निर्बंधही लागू होतील. आचारसंहिता लागू झाल्यास काय नियम असतात. आदर्श आचारसंहितेदरम्यान कोणते उपक्रम प्रतिबंधित केले जातात हे जाणून घेऊयात.

देशात कोणत्याही अडथळ्याशिवाय पारदर्शक आणि निष्पक्ष निवडणुका पार पाडण्यासाठी निवडणूक आयोगा आदर्श आचारसंहिता लागू करते. ज्यांचे पालन सर्व राजकीय पक्ष आणि उमेदवारांनी करणे अनिवार्य असते.

तरतुदी काय आहेत?

निवडणूक आयोगाने राजकीय पक्ष, उमेदवार आणि मतदारांसाठी सामान्य आचरणापासून ते सभा, मिरवणुका, मतदान, मतदान केंद्र, निरीक्षक आणि जाहीरनामा यांसाठी नियमावली निश्चित केली आहे.

विविध जाती आणि समुदायांमध्ये मतभेद किंवा द्वेष वाढवणाऱ्या क्रियाकलापांमध्ये गुंतू नका. धोरणे आणि कृतींवर टीका करा, कोणत्याही पक्षाच्या, नेत्याच्या, कार्यकर्त्याच्या वैयक्तिक जीवनावर भाष्य करू नका. कोणत्याही जाती-पंथाच्या भावनांचा गैरवापर करून मतदान करण्याचे आवाहन करू नका. मंदिर, मशीद किंवा इतर कोणत्याही प्रार्थनास्थळाचा निवडणूक प्रचारासाठी वापर करू नये. मतदारांना लाच देणे, त्यांना धमकावणे, मतदान केंद्रापासून 100 मीटर अंतरावर प्रचार करणे हे गुन्हेगारी कृत्य मानले जाईल. मतदानाच्या ४८ तास आधी निवडणूक प्रचार आणि सार्वजनिक सभांवर बंदी लागू करण्यात आली आहे. कोणत्याही राजकीय पक्षाच्या किंवा उमेदवाराच्या घरासमोर आंदोलने व धरणे करू नयेत. नेते त्यांच्या परवानगीशिवाय झेंडे, बॅनर लावू शकत नाहीत, नोटीस पेस्ट करू शकत नाहीत आणि घोषणा लिहू शकत नाहीत. राजकीय पक्ष आणि उमेदवारांनी त्यांच्या समर्थकांनी अडथळे निर्माण करणार नाहीत किंवा इतर पक्षांच्या सभा किंवा मिरवणुकांमध्ये व्यत्यय आणण्याचा प्रयत्न करणार नाही याची काळजी घ्यावी. ज्या ठिकाणी इतर पक्षांच्या सभा सुरू आहेत त्या ठिकाणांजवळ कोणत्याही पक्षाने मिरवणूक काढू नये. एका पक्षाने लावलेली पोस्टर्स दुसऱ्या पक्षाच्या कार्यकर्त्यांनी काढू नयेत.

सभा/रॅली आणि राजकीय सभांसाठी..

सर्व रॅलीचे ठिकाण याची पूर्व माहिती पोलीस अधिकाऱ्यांना द्यावी. राजकीय पक्ष आणि नेत्यांनी ते ज्या ठिकाणी सभा घेणार आहेत तेथे आधीपासून कोणतेही निर्बंध नाहीत याची खात्री करून घ्यावी. तसेच सभेत लाऊडस्पीकरच्या वापरासाठी आगाऊ परवानगी घ्यावी. सभेच्या आयोजकांनी कोणतीही अनपेक्षित घटना घडू नये यासाठी पोलिसांची मदत घ्यावी.

मिरवणुकीसाठी काय नियम आहेत?

मिरवणुकीपूर्वी मिरवणूक सुरू होण्याची वेळ, मार्ग आणि समाप्तीची वेळ आणि ठिकाण याची आगाऊ माहिती पोलिसांना द्यावी लागेल. तुम्ही ज्या भागातून मिरवणूक काढत आहात त्या भागात काही निर्बंध आहेत का ते आधीच माहित करुन घ्यावेत. वाहतुकीवर परिणाम होणार नाही अशा प्रकारे मिरवणुकीचे व्यवस्थापन करणे. एकाच दिवशी आणि एकाच मार्गावर एकापेक्षा जास्त राजकीय पक्षांनी मिरवणूक काढण्याचा प्रस्ताव मांडल्यास वेळेबाबत आधीच चर्चा करणे. रस्त्याच्या उजव्या बाजूने मिरवणूक काढणे. मिरवणुकीत शस्त्रे किंवा इतर हानीकारक साहित्य बाळगू नये कर्तव्यावर असलेल्या पोलिसांच्या सूचना व सल्ल्याचे काटेकोरपणे पालन करावे.

मतदानाच्या दिवशी सूचना

राजकीय पक्ष आणि उमेदवारांनी त्यांच्या अधिकृत कार्यकर्त्यांना बॅज किंवा ओळखपत्र द्यावे. निवडणूक ड्युटीवर तैनात असलेल्या अधिकाऱ्यांचे सहकार्य हवे. मतदारांना दिलेली स्लिप ही साध्या कागदावर असावी आणि त्यावर कोणत्याही प्रकारचे चिन्ह, उमेदवार किंवा पक्षाचे नाव नसावे. मतदानाच्या दिवशी आणि त्याच्या ४८ तास आधी दारूचे वाटप कोणालाही करू नये. मतदान केंद्राजवळ उभारलेल्या छावण्यांमध्ये अनावश्यक गर्दी करू नये. कॅम्प जनरल्सवर कोणतेही पोस्टर, ध्वज, बोधचिन्ह किंवा इतर प्रचारात्मक साहित्य प्रदर्शित करू नये. मतदानाच्या दिवशी वाहन चालवण्यासाठी परमिट असणे आवश्यक आहे.

मतदान केंद्र: मतदारांशिवाय, ज्यांच्याकडे निवडणूक आयोगाचा वैध पास नाही अशा कोणत्याही व्यक्तीने मतदान केंद्रात प्रवेश करू नये.

सत्ताधारी पक्षाचे नियम

मंत्र्यांनी अधिकृत दौऱ्यात प्रचार करू नये. सरकारी विमाने आणि वाहने पक्षाच्या हितासाठी वापरू नये. सरकारी यंत्रणा व कर्मचाऱ्यांचा पक्षहितासाठी वापर करू नये. हेलिपॅडवर सत्ताधाऱ्यांनी मक्तेदारी दाखवू नये. सरकारी निधीतून पक्षाचा प्रचार करू नये. केंद्र किंवा राज्य सरकारचे मंत्री, उमेदवार, मतदार किंवा एजंट वगळता इतर लोकांनी मतदान केंद्रात प्रवेश करू नये.