आकाशात असंख्य तारे, मग अंतराळात अंधार का? जाणून घ्या

तारांकित आकाश आणि तिथलं सौंदर्य तुम्ही पाहिलं असेलच. तुम्ही लहानपणी तारे मोजण्याचा प्रयत्न केला असेल, पण इच्छा असूनही तुम्ही ते करू शकत नाही. खरे तर विश्वात 3200 सौरमाले आहेत, प्रत्येक सौरमालेत असंख्य तारे आहेत. आपल्या सौरमालेत म्हणजेच एकट्या आकाशगंगेत 100 अब्जांहून अधिक तारे आहेत. एक प्रश्न शास्त्रज्ञांना बराच काळ सतावत होता तो म्हणजे आकाशात असंख्य तारे असताना विश्व इतके गडद अंधार का आहे? याविषयी जाणून घेऊया.

विश्वातील अनेक रहस्ये अजूनही अनुत्तरित आहेत. हेच गूढ ताऱ्यांशी संबंधित आहे. खरे तर आकाशातील वायूंपासून बनलेल्या खगोलीय पिंडांना तारे म्हणतात, अणुविक्रियेमुळे ते उष्णता व प्रकाश निर्माण करतात, त्यामुळे ते चमकताना दिसतात. ते विश्वात तयार होत राहतात आणि तुटत राहतात, मग विश्वात अंधार का आहे? ओल्बर्सच्या पॅराडॉक्स थिअरीने या प्रश्नाचे उत्तर मोठ्या प्रमाणात दिले आहे.

ओल्बर्सचा पॅराडॉक्स सिद्धांत काय म्हणतो?

जर्मन खगोलशास्त्रज्ञ हेन्रिक विल्हेल्म ओल्बर्स यांच्या नावावरून या सिद्धांताला नाव देण्यात आले आहे. या सिद्धांतात असा शोध लागला आहे की, विश्व अनंत आणि प्रत्येक दिशेला ताऱ्यांनी तितकेच भरलेले असताना आकाश सतत चमकत असावे, मग अंधार कशासाठी? या सिद्धांतात असे होण्यामागे महत्त्वाची तत्त्वे कारणीभूत ठरविण्यात आली आहेत.

ताऱ्यांमधील अंतर

पॅराडॉक्सचा सिद्धांत सांगतो की, तारे पृथ्वीच्या अगदी जवळ दिसत असले तरी ते विश्वात खूप दूर आहेत. या ताऱ्यांमधील अंतर आणि त्यांचे पृथ्वीपासूनचे अंतर यामुळे या ताऱ्यांचा प्रकाश कमकुवत होऊन ते विश्वाला प्रकाशमान करू शकत नाहीत किंवा त्यांचा प्रकाश पृथ्वीपर्यंत पोहोचू शकत नाही.

विश्वाचा विस्तार

आपल्या विश्वाचा सतत विस्तार होत असल्याचेही या सिद्धांतात सांगण्यात आले होते. यामुळे आकाशगंगेत असलेल्या ताऱ्यांचा प्रकाश बदलला जातो, म्हणजेच त्यांच्या प्रकाशाची तरंगलांबी जास्त होते, ज्यामुळे प्रकाशाचे रूप बदलते आणि ते आपल्याला दिसत नाही.

अंतराळ

विश्वातील ताऱ्यांमधील अवकाश खूप विशाल आहे, प्रकाश परावर्तित करू शकेल अशी कोणतीही गोष्ट या प्रदेशात नाही, त्यामुळे चमकत्या ताऱ्यांचा प्रकाश काही अंतरापर्यंत नाहीसा होतो.

प्रकाश

ताऱ्यांमधून येणारा प्रकाश शोषून घेणारे वायू आणि धुळीचे ढगही विश्वात आहेत. त्यामुळे ताऱ्यांचा प्रकाश कमी होतो. जे आपल्या डोळ्यांना दिसत नाही.

ताऱ्यांची मर्यादित चमक

सर्व तारे सूर्याइतके तेजस्वी नसतात. ते लहान आणि थंड देखील असतात, ज्यामुळे त्यांच्यात प्रकाश फारच कमी असतो. याशिवाय सर्व तारे एकत्र चमकत नाहीत. त्यांच्या निर्मितीची व बिघडण्याची प्रक्रियाही मर्यादित काळासाठी असते.

तारे कसे चमकतात?

तारे हे विश्वातील खगोलीय पिंड आहेत जे वायूंपासून तयार होतात. ते इतके उष्ण असतात की त्यांच्यातील तापमान हजारो-लाखो अंश असू शकते. यामुळे हायड्रोजनचे अणू एकमेकांना भिडून हेलियम तयार होतात. त्यातून प्रकाशाप्रमाणे चमकणारी ऊर्जा निर्माण होते. ताऱ्यांच्या मध्य भागातून ही ऊर्जा पृष्ठभागापर्यंत पोहोचते आणि प्रकाशाच्या स्वरूपात पसरते.

याशिवाय गुरुत्वाकर्षणाचा समतोल हेही कारण आहे, खरं तर हे बल ताऱ्याला आतल्या दिशेने खेचते आणि ऊर्जा बाहेरच्या दिशेने जाते, त्यामुळे ताऱ्यांची चमक वाढते. शास्त्रज्ञांच्या मते, ताऱ्यांची चमक त्यांच्या आतील तापमानावर अवलंबून असते.

तारे कोणत्या रंगात चमकतात?

उष्ण तारे निळे किंवा पांढरे दिसतात आणि जर तापमान मध्यम असेल तर ते सूर्यासारखे पिवळे दिसू शकतात. तारे थंड असतील तर ते लाल रंगाचे असतात, जसे बिटलेज.