तुमचे मूल घाबरतेय? त्यांच्या मनातली भीती ओळखण्यासाठी ‘हे’ संकेत महत्त्वाचे!

‘मुलांची जशी संगोपन होते, तसेच ते घडतात,’ असे म्हटले जाते. लहान मुले निरागस असतात, मातीच्या गोळ्यासारखी असतात; त्यांना कोणत्याही साच्यात ढाळता येते. पण जर मुलांच्या मनात एखाद्या गोष्टीची भीती घर करून बसली, तर आयुष्यभर ते भित्रे राहतात आणि त्यांचा आत्मविश्वासही कमी होतो. त्यामुळे पालकांनी आपल्या मुलांच्या मनातून भीती दूर करणे अत्यंत आवश्यक आहे.

लहान मुले खूपच निरागस असतात. त्यांच्यावर कुणी ओरडले तर ते लगेच घाबरून रडायला लागतात. पण अनेकदा एखाद्या गोष्टीची भीती त्यांच्या मनात इतकी खोलवर रुजते की, जर ती वेळेवर दूर केली नाही, तर त्याचा त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वावर आयुष्यभर परिणाम होऊ शकतो. घाबरलेल्या मुलांचा आत्मविश्वास नेहमी कमी असतो. अशी मुले लोकांपासून दूर राहू लागतात आणि इतरांशी मिळूनमिसळून वागत नाहीत. अशा परिस्थितीत, मुलांच्या मनातून प्रत्येक प्रकारची भीती दूर करण्याची जबाबदारी पालकांची आहे.

पालकांनी अशा गोष्टी बोलू नका:

पालकत्व तज्ज्ञ आशिना भारद्वाज यांच्या मते, आपल्या आजूबाजूला असे अनेक पालक आहेत, जे मुलांना खोड्या करताना किंवा काही चुका केल्यास घाबरवायला सुरुवात करतात. ‘भूत येईल’, ‘पोलीस पकडून घेऊन जातील’, ‘पप्पा मारतील’… अशा प्रकारच्या गोष्टी त्यांच्या मनात भीती निर्माण करू शकतात. खरे तर, पालक जे काही बोलतात, ते मुले खरे मानू लागतात. ही पालकांची सर्वात मोठी चूक असते. मुलाने खोड्या केल्यास, त्याला प्रेमाने समजावून सांगा. भीती दाखवल्याने त्यांच्या मनात असुरक्षिततेची भावना वाढते.

घाबरण्याचे कारण जाणून घ्या:

जर मूल एखाद्या व्यक्तीला घाबरत असेल किंवा एखाद्या वस्तूला घाबरत असेल, तर मुलाशी मोकळेपणाने बोला. मुलाच्या मनात ही भीती कशी बसली, हे जाणून घेण्याचा प्रयत्न करा. भीती कोणत्याही प्रकारची असो, ती मुलाच्या आयुष्यावर वाईट परिणाम करते. मुलासोबतचा तुमचा संवाद वाढवा. त्यांच्यासोबत वेळ घालवा आणि बोलता बोलता भीतीचे कारण जाणून घेण्याचा प्रयत्न करा. कदाचित मुलाच्या मनात लहानपणापासूनचा एखादा आघात (childhood trauma) असेल किंवा कुणीतरी त्याच्यासोबत गैरवर्तन केले असेल. त्यामुळे जेव्हा मूल घाबरते, तेव्हा पालकांनी लगेच सावध व्हायला हवे.

मुलांना सुरक्षित असल्याची भावना द्या:

मुलांसाठी त्यांचे पालक म्हणजे त्यांचे सुरक्षा कवच असतात, म्हणून त्यांना नेहमी सुरक्षित असल्याची भावना द्या. त्यांना जवळ घ्या, प्रेमाने बोला, जेव्हा मुलाला तुमची गरज असेल, तेव्हा त्यांच्यासोबत उपस्थित रहा. यामुळे मुलाला एकटेपणा जाणवणार नाही. जर त्याला कमी गुण मिळाले, तर त्याला रागावू नका, उलट त्याला अधिक चांगले करण्यासाठी प्रोत्साहन द्या. त्याच्या छोट्या-छोट्या आनंदाचे त्याच्यासोबत साजरे करा, त्याच्यासोबत गेम्स खेळा. यामुळे मूल भीतीबद्दल विचार करणार नाही, तर त्याला तुमच्या आधाराची खात्री वाटेल.

भीतीचा सामना करायला शिकवा:

मुलाला कणखर बनवायचे असेल आणि त्याची भीती दूर करायची असेल, तर त्याला त्या भीतीचा सामना करायला शिकवा. उदाहरणार्थ, जर मुलाला विजेची भीती वाटत असेल, तर त्याला तुमच्यासोबत स्विच ऑन-ऑफ करायला लावा. त्याला पाण्याची भीती वाटत असेल, तर त्याला पोहायला शिकवा. यामुळे मुलाची भीती हळूहळू कमी होईल आणि ती गोष्ट त्याच्यासाठी सामान्य होऊन जाईल. अशा प्रकारे त्याच्या मानसिक आरोग्यावरही नकारात्मक परिणाम होणार नाही आणि तो आत्मविश्वासाने आयुष्यातील आव्हानांना सामोरे जाईल.

( डिस्क्लेमर : या आर्टिकलमध्ये देण्यात आलेली माहिती व उपाय हे सामान्य ज्ञानावर आधारित आहेत. आमचा याला दुजोरा नाही. ते अवलंबण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला जरूर घ्यावा.)